وَإِذْ قِیلَ لَهُمُ اسْکُنُواْ هَذِهِ الْقَرْیَةَ وَکُلُواْ مِنْهَا حَیْثُ شِئْتُمْ وَ قُولُواْ حِطَّةٌ وَادْخُلُواْ الْبَابَ سُجَّداً نَّغْفِرْ لَکُمْ خَطِیئَتِکُمْ سَنَزِیدُ الْمُحْسِنِینَ
و (به یاد آورید) آن هنگام که به آنان (بنیاسرائیل) گفته شد در این آبادی (بیتالمقدّس) ساکن شوید و از (نعمتهای) آن در هر نقطه و هرگونه که میخواهید بخورید (و به عنوان استغفار از آن همه بهانهجویی و آزار موسی) بگویید: «حطّة» (خدایا! گناهان ما را فرو گذار) و سجدهکنان از درب (بیتالمقدّس) وارد شوید تا خطاهای شما را ببخشاییم، ما به زودی (پاداشِ) نیکوکاران را میافزاییم.
نکته ها
کلمهی «حطّة»، به معنای نزول چیزی از بالاست، (انحطاط هم از این ریشه است) و به مفهوم تقاضای نزول رحمت و عفو الهی است.
فرمان این بود که بنیاسرائیل هنگام ورود به سرزمین مقدّس، با این کلمه از خداوند آمرزش بطلبند، ولی آنان از روی استهزا، کلمه را عوض کردند و گفتند: «حنطة». **تفسیر نمونه***
مشابه این آیه، با تفاوتی اندک در سورهی بقره (آیات 58 و 59) نیز آمده است.
در روایات متعدّد، امامان معصوم علیهم السلام فرمودند: «نحن باب حطّتکم» باب حطّهی شما ماییم. یعنی اگر در مدار حکومت و ولایت ما وارد شوید، مورد لطف قرار میگیرید. **تفسیر کنزالدقائق***
بسیاری از مفسّران مراد از قریه را بیتالمقدّس دانستهاند.
سیر طبیعی آن است که ابتدا با آدابی که سفارش شده داخل شهر شده، سپس آن را مسکن قرار داده و آنگاه از غذاهای آنجا بخورند، ولی در این آیه اوّل مسکن و غذا آمده، بعد توبه و مغفرت و ورود به شهر، شاید به خاطر آن که تأمین مسکن و غذا، زمینه و بستری است که دستورات اخلاقی را بپذیرند.
پیام ها
1- داستان ورود بنیاسرائیل به بیتالمقدّس، همراه با عذرخواهی از خداوند در برابر لجاجتها و تغییر کلمات سفارش شده، داستانی عبرتآموز و قابل دقّت است. «و اذ»
2- برای آوارگان، مسکن مهمترین مسئله است. (ابتدا از مسکن سخن به میان آمده است) «اُسکنوا هذه القریة»
3- بیتالمقدّس، سرزمینی پر نعمت است. «کلوا منها حیث شئتم»
4- خداوند، همهی نیازهای مادّی ومعنوی، دنیوی و اخروی بشر را تأمین میکند و برای برخورداری از نعمتهایی چون مسکن، غذا، عفو ولطف، دستور میدهد که دعا و استغفار کنند و سجده نمایند. «اسکنوا... کلوا... قولوا حطّة»
5 - خداوند، با یک عذرخواهی و توبهی خالصانه، «قولوا حطّة» گناهان بسیاری را میبخشد. «نغفر لکم خطیئاتکم» چنانکه در دعا میخوانیم: «یا مَن یقبل الیَسیر و یَعفو عن الکثیر» ای خدایی که کم را میپذیری و گناه زیاد را میبخشایی.
6- برای دریافت لطف و آمرزش الهی، هم استغفار و دعا لازم است، هم عمل. «قولوا حطّة و ادخلوا الباب»
7- ورود به مکانهای مقدّس، ادب وآداب ویژهای دارد.«وادخلوا الباب سجّداً»
8 - باید میان نیکوکار و گنهکار، تفاوت باشد. وقتی خطاکاران بخشوده میشوند، نیکوکاران هم از درجه و لطف بیشتری برخوردار میگردند. «سنزید المحسنین»
9- در نظام مدیریّت و تشویق دیگران، باید همواره نیکوکاران را امتیاز داد. «سنزید المحسنین»