وَ إِذَا فَعَلُواْ فَحِشَةً قَالُواْ وَجَدْنَا عَلَیْهَآ ءَابَآءَنَا وَاللَّهُ أَمَرَنَا بِهَا قُلْ إِنَّ اللَّهَ لَا یَأْمُرُ بِالْفَحْشَآءِ أَتَقُولُونَ عَلَی اللَّهِ مَا لَا تَعْلَمُونَ
و هرگاه کار زشتی کنند، (در توجیه آن) گویند: ما پدران خود را بر این کار یافتیم و خداوند ما را به آن دستور داده است. بگو: خداوند هرگز به کارهای زشت فرمان نمیدهد. آیا چیزی را که نمیدانید به خدا نسبت میدهید؟
نکته ها
در تفاسیر میخوانیم که این آیه مربوط به برهنگی، مشرکان در حال طواف است که در جاهلیّت مرسوم بوده است. آنان این کار را به تقلید از نیاکان خود انجام میدادند، امّا مدّعی میشدند که خداوند دستور داده اینچنین طواف کنند!
زشتکاران از نیاکان خود تقلید میکنند و شرک خود را به خدا نسبت میدهند و میگویند: «لو شاء اللّه ما أشرکنا» **انعام، 148*** ، «لو شاء اللّه ما عبدنا من دونه من شیء» **نحل، 35*** این خواست خداوند بوده که ما مشرک شدهایم و میپنداشتند چون خدا به آنان مهلت داده، پس یا راضی به فحشا و زشتیهای آنان است و یا به آن فرمان داده است.
در این آیه، آنها ابتدا نیاکان خود را مطرح کردند، «وجدنا علیها آبائنا» سپس فرمان خدا را «واللّه امَرَنا بها»، شاید به این دلیل که کار نیاکان، نزد آنان مهمتر از فرمان خداست.
پیام ها
1- توجیه گناه، بزرگتر از خود گناه و نشانهی سلطه و نفوذ شیطان است. «اولیاء للّذین... قالوا وجدنا علیها آبائنا» چه توجیه اجتماعی (نیاکان) و چه توجیه مذهبی (امر خدا به زشتیها).
2- پایبندی به روش زشت و غلط نیاکان و بدعت در دین، نشانه ولایت شیطان و عدم ایمان است. «انّا جعلنا الشیاطین اولیاء للّذین... اذا فعلوا فاحشة قالوا وجدنا علیها آبائنا...»
3- فساد و زشتی برخی اعمال، روشن و فطری است. «فاحشة» («فاحشه» به گناهی گفته میشود که قباحت و زشتی آن روشن باشد)
4- گاهی انحرافات انسان، به نسلهای بعدی منتقل میشود و منحرفان، بار گناه نسلهای آینده را نیز به دوش میکشند. «وَجَدنا علیها آبائنا»
5 - روش گذشتگان، همیشه ارزشمند نیست و تقلید نابجا از پیشینیان ممنوع است. «قالوا وجدنا علیها آبائنا»
6- خداوند در هیچ زمانی به زشتی فرمان نمیدهد. «واللّه اَمرَنا... انّ اللّه لا یأمر» (پاسخ فعل ماضی را با فعل مضارع میدهد تا نشانهی استمرار باشد)