وَلَا تَکُونُواْ کَالَّذِینَ خَرَجُواْ مِن دِیَرِهِمْ بَطَراً وَرِئَآءَ النَّاسِ وَ یَصُدُّونَ عَن سَبِیلِ اللَّهِ وَاللَّهُ بِمَا یَعْمَلُونَ مُحِیطٌ
و مثل کسانی نباشید که از روی سرمستی و خودنمایی و غرور و ریا در برابر مردم، از خانههای خود (به سوی جبهه) خارج شدند و مردم را از راه خدا بازمیداشتند وحال آنکه خداوند، به آنچه انجام میدهند احاطه دارد.
نکته ها
چون کاروان تجارتی ابوسفیان از دست مسلمانان سالم به مکّه رسید، ابوسفیان به ابوجهل پیغام داد که ما به سلامت به مکّه رسیدیم، شما که برای یاری ما رفتهاید، برگردید. ابوجهل مغرورانه گفت: تا مسلمانان را سرکوب نکنیم و به افتخار پیروزی شراب ننوشیم و قدرت خود را نشان ندهیم، برنمیگردیم. امّا سرانجام با تمام غرور و لجاجتی که داشتند، شکست خوردند و ابوجهل شراب مرگ را نوشید.
در این آیه ودو آیهی قبل، عوامل موفقیّت در جبهه چنین بیان شده است: ثبات قدم، یاد خدا، اطاعت از رهبری، پرهیز از اختلاف، صبر، پرهیز از غرور، ریا و دنیاطلبی.
پیام ها
1- غرور و ریا، از آفات قدرت در جبههی جنگ است. «خرجوا من دیارهم بطراً ورئاء الناس»
2- تفاوت اصولی جنگهای اسلامی و غیر اسلامی در هدف است. هدف مسلمانان از جنگ، رفع فتنه است (آیهی 39 این سوره)، امّا هدف دیگران، سلطهجویی و قدرتنمایی است. «بطراً و رئاء النّاس»
3- هنگام عزیمت به جبهه، نیّت خود را خالص سازید و به فکر خودنمایی نباشید. «رئاء النّاس» (گرچه سیاق آیات، به جنگ بدر مربوط میشود، امّا شامل منافقان که ریاکارانه و برای خودنمایی و یاشایعهپراکنی و تضعیف روحیه به جبهه میروند نیز میشود.)
4- جبههی باطل برای بستن راه حقّ و جلوگیری از حرکت معنوی و الهی جامعه، تلاش میکند. «و یصدّون عن سبیل اللّه»
5 - دشمنان بدانند با همه تلاشی که در برابر خدا میکنند، امّا هرگز از تحت قدرت الهی خارج نمیشوند. «واللّه بما یعملون محیط»