وَلَا تُفْسِدُواْ فِی الْأَرْضِ بَعْدَ إِصْلَحِهَا وَادْعُوهُ خَوْفاً وَطَمَعاً إِنَّ رَحْمَتَ اللَّهِ قَرِیبٌ مِّنَ الْمُحْسِنِینَ
پس از اصلاح زمین، در آن دست به فساد نزنید و خداوند را با بیم و امید بخوانید، قطعاً رحمت خداوند به نیکوکاران نزدیک است.
نکته ها
آیهی قبل، رابطهی انسان با خدا را مطرح کرد، این آیه رابطهی انسان با مردم را.
امام باقر علیه السلام فرمود: خداوند به واسطهی پیامبر و قرآن، زمین را اصلاح کرد و فرمود: بعد از اصلاح فساد نکنید. ** کافی، ج8، ص58*** آری، آمدن هریک از انبیا، یک اصلاح بزرگ اجتماعی را بدنبال دارد و انحراف از آیین و دستورات آنان، عامل فساد و تباهی در جامعه است.
بین دو فرمان «اُدعوا» در آیهی قبل و این آیه، جملهی «لا تفسدوا فی الارض» آمده تا اشاره کند که دعای زبانی باید همراه با تلاش اصلاح طلبانهی اجتماعی باشد، نه با زبان دعا کردن و در عمل فساد نمودن.
این آیه و آیهی قبل، شرایط کمال دعا و آداب آن و زمینههای استجابت را مطرح کرده است، که عبارتند از:
الف: دعا همراه با تضرّع. «تضرّعا»
ب: دعا پنهانی و دور از ریا. «تضرّعا و خفیة»
ج: دعا بدون تجاوز از مرز حقّ.«انّه لا یحبّ المعتدین»
د: دعا همراه بیم و امید. «خوفاً و طمعا»
ه: دعا بدون تبهکاری. «لا تفسدوا»
و: دعا همراه با نیکوکاری. «المحسنین»
لقمان حکیم به فرزندش فرمود: فرزندم! اگر دل مؤمن را بشکافند در آن دو نور خواهند یافت؛ یکی نور ترس الهی و دیگری نور امید و رحمت که هر دو با هم یکسانند. **تفسیر اثنی عشری***
پیام ها
1- جامعهی اصلاح شده نیز در معرض خطر است. «ولاتفسدوا... بعد اصلاحها»
2- انقلابیون اصلاحگر، بینیاز از دعا و مناجات نیستند. «وادعوه خوفاً...»
3- آبادیهای زمین را تخریب نکنید. «ولاتفسدوا فی الارض بعد اصلاحها»
4- انسان باید میان خوف و رجا باشد. این اعتدال را خداوند، «احسان» نامیده است. «قریب من المحسنین»
5 - سیره و روش نیکوکاران، دوری از فساد است. «لاتفسدوا... قریب من المحسنین»
6- احسان، زمینهی دریافت رحمت الهی است و بدون آن، انتظار رحمت بیجاست. «قریب منالمحسنین» آری، دعای مستجاب همراه بانیکوکاری است.
7- دست نیاز به جانب حقّ دراز کردن و دوری از فساد، احسان است. «و لاتفسدوا... و ادعوه... قریب من المحسنین»