فَإِذَا جَآءَتْهُمُ الْحَسَنَةُ قَالُواْ لَنَا هَذِهِ وَإِن تُصِبْهُمْ سَیِّئَةٌ یَطَّیَّرُواْ بِمُوسَی وَمَن مَّعَهُ أَلَا إِنَّمَا طَئِرُهُمْ عِندَ اللَّهِ وَلَکِنَّ أَکْثَرَهُمْ لَا یَعْلَمُونَ
پس هرگاه خوبی و خوشی به سراغشان میآمد، میگفتند: این حقّ (ما و به خاطر لیاقت) ماست، ولی اگر تلخی و بدی به آنان میرسید، به موسی و پیروانش فال بد میزدند، بدانید که سرچشمهی شومیهایشان نزد خداست (و اوست که آنان را به خاطر رفتار بدشان کیفر میدهد)، ولی اکثرشان نمیدانند.
نکته ها
«یَطیّروا» از «تَطَیُّر»، به معنای فال بد زدن است. چون عربها اغلب فال بد را از طریق پرواز پرنده یا صدای آن میدانستند، به هر گونه فال بد «طَیَره» میگویند. **تفسیر نمونه***
در آیات دیگر قرآن نیز فال بد در مورد پیامبران حتّی رسولخدا صلی الله علیه وآله مطرح شده است. **نساء، 78، نحل، 47 و یس، 18***
فال بد، در پیدایش حوادث و پیش آمدها، هیچ اثر طبیعی و منطقی ندارد، امّا آثار روانی بسیاری دارد. در روایات میخوانیم: فال بد، نوعی شرک به خداست و هرگاه فال بد زدید، به کار خود ادامه دهید و به آن اعتنا نکنید. امام صادق علیه السلام فرمودند: فال بد، اثرش به همان اندازه است که آن را میپذیری؛ اگر آن را سبک بگیری، کم اثر خواهد بود و اگر آن را محکم بگیری، پر اثر و اگر به آن اعتنا نکنی، هیچ اثری نخواهد داشت. **تفاسیر نمونه و المیزان***
فال بد، در میان تمام اقوام و ملل گذشته و حال وجود داشته و دارد و موجب بدبینی و رکود کارها میشود، لذا از آن نهی شده است، امّا فالِ نیک چون سبب حرکت و عشق و امید است، اشکالی ندارد. ** تفسیر نمونه***
پیام ها
1- فرعونیان، تنها خود را شایسته و حقّ کامیابی را مخصوص خود میدانستند. «قالوا لنا هذه»
2- رفاه و کامیابی برای فرعونیان امری شناخته شده و عادّی بود، امّا تلخیها برای آنان ناشناخته و ناباور بود. (کلمهی «الحسنة» همراه الف و لام و حرف «اذا» نشانهی شناخته شدن و کلمهی «سیّئة» بدون الف و لام در کنار «اِن»، نشانهی ناشناخته و ناباور بودن است.)
3- اکثر فرعونیان به جای آنکه از قحطی و هشدارهای الهی بیدار شوند، به تحلیل غلط پرداختند و آن را به موسی نسبت دادند. «یطّیّروا بموسی»
4- نسبت دادن خوبیها به خود و بدی و بدبختیها به انبیا و دین، نشانهی خودبینی و جهالت است. «فاذا جائتهم الحسنة قالوا لنا هذه و ان تصبهم سیئة یطیّروا بموسی... اکثرهم لایعلمون»
5 - ریشهی خرافات و فال بد، جهل است. «یطیّروا... لکن اکثرهم لا یعلمون»