وَاذْکُرُواْ إِذْ أَنتُمْ قَلِیلٌ مُّسْتَضْعَفُونَ فِی الْأَرْضِ تَخَافُونَ أَن یَتَخَطَّفَکُمُ النَّاسُ فََاوَیکُمْ وَأَیَّدَکُم بِنَصْرِهِ وَرَزَقَکُم مِّنَ الطَّیِّبَتِ لَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ
و به یاد آورید زمانی را که شما کم بودید و در زمین (مکّه) مستضعف بودید، میترسیدید مردم (دشمنان) شما را بربایند، پس (خداوند در مدینه) پناهتان داد و با یاری خویش، شما را نیرومند کرد و از پاکیزهها به شما روزی داد، باشد که شما شکرگزاری کنید.
نکته ها
«تَخطّف»، به معنای به سرعت گرفتن و ربودن است.
مسلمانان مکّه قبل از هجرت پیامبر به مدینه، همواره مورد اذیّت و آزار و شکنجهی مشرکان بودند، لذا با سفارش و تدبیر پیامبر به صورت فردی یا دستهجمعی به دیگر مناطق هجرت میکردند؛ بعضی به حبشه، بعضی به یمن و طائف و برخی به شعب ابیطالب رفتند و پیوسته در ترس و اضطراب بودند و هنگامی که به مدینه مهاجرت کردند، هیچ خانه و کاشانهای نداشتند و عدّهی بسیاری از آنان جزو اصحاب صُفّه ودر مسجد پیامبر جای گرفته بودند. انصار نیز در اوائل هجرت پیامبر به مدینه، در فقر و نداری و قحطی گرفتار بودند به حدّی که به دانهای خرما بسنده میکردند، به علاوه گرفتار اذیّت و آزار یهودیان نیز بودند.
امّا در اواخر بعثت، خداوند به مسلمانان مکنت و توانایی داد وبه چنان قدرتی رسیدند که اهل ذمّه به آنان جزیه میدادند و یا مشرکان همواره در ترس و اضطراب از کشته و اسیرشدن و به غلامی و کنیزی گرفتار شدن توسط مسلمانان بودند و بعضی نیز با طوع و رغبت اموال خود را تقدیم مسلمانان میکردند. **تفسیر اطیب البیان*** در اینجا خداوند ضعف و ناتوانی آنان را یادآور میشود تا شکرگزار قدرت و امنیّت موجود باشند.
پیام ها
1- یادآوری روزهای ناتوانی و روزهای یاری خداوند، مایهی دور شدن از فتنههاست. «واتّقوا فتنة - واذکروا»
2- در ابتدا تعداد مسلمانان، بسیار کم بود. (کلمه «قلیل» به جای «قلیلون»، تأکید بر کم بودن است)
3- مسلمانان در مکّه تا پیش از هجرت به مدینه، دائماً ترس و دلهره داشتند. «تخافون» (فعل مضارع، نشانهی استمرار است)
4- در راه حقّ، از کمی نفرات وناتوانی وآوارگی نهراسیم، «واذکروا اذ انتم قلیل» که یاری خداوند حتمی است. «فاواکم و ایّدکم...»
5 - امنیّت «فاواکم»، توان رزمی و پیروزی «ایّدکم بنصره» و بهبود امکانات اقتصادی «رزقکم من الطیّبات»، از نعمتهای ویژه الهی میباشد.
6- یادآوری روزهای ضعف و مقایسه آن با روزهای پیروزی، مایهی شکرگزاری و عشق و توکّل به خداوند است. «واذکروا... لعلّکم تشکرون»
7- در سایهی ایمان، خداوند به گروه اندکِ ضعیفِ هراسناک، عزّت و قدرت و مکنت میبخشد. (کلّ آیه)