إِن تَسْتَفْتِحُواْ فَقَدْ جَآءَکُمُ الْفَتْحُ وَإِن تَنتَهُواْ فَهُوَ خَیْرٌ لَّکُمْ وَإِن تَعُودُواْ نَعُدْ وَلَن تُغْنِیَ عَنکُمْ فِئَتُکُمْ شَیْئاً وَلَوْ کَثُرَتْ وَأَنَّ اللَّهَ مَعَ الْمُؤْمِنِینَ
اگر (شما کافران) در انتظار فتح وپیروزی (اسلام) بودید، که آن فتح آمد (وحقّانیّت اسلام آشکار شد) واگر دست (از انحراف و باطل خود) بردارید، برایتان بهتر است واگر (شما به کفر وعناد) برگردید، (ما هم به سوی قهر) برمیگردیم وهرگز گروه شما هر چند بسیار باشد، به کارتان نخواهد آمد، چرا که خداوند با مؤمنان است.
نکته ها
در اینکه مخاطب این آیه کیست، دو احتمال بیان شده است: یکی کفّار شکست خورده در جنگ بدر و دیگری مسلمانانی که بر سر تقسیم غنائم اختلاف نظر داشتند.
مؤیّد احتمال اوّل، پیوند این آیه با آیات قبل است، «انّ اللّه موهن کید الکافرین» چنانکه آنان بودند که گروه زیاد «فئة کثیرة» بودند و همانان سابقهی کفر و مغضوبیّت داشتند، و در این آیه میفرماید: «و ان تعودوا نعد... و لو کثرت» همچنین سخن ابوجهل فرمانده مشرکان که هنگام بیرون آمدن از مکّه برای جنگ، پردهی کعبه را گرفت و گفت: خدایا! از این دو گروه، هدایت شدهتر را به پیروزی برسان. ** تفسیر مجمع البیان*** و به پیروزی خود مطمئن بود ولی سرانجام شکست خورد.
امّا اگر احتمال دوّم وخطاب به مسلمانان باشد، هشداری به آنان است که پس از این فتح، از مجادله و اعتراضهای خود دست بردارند واگر به نقزدن وجدالهای قبلی (اعتراض قبل از جنگ وهنگام تقسیم غنائم) ادامه دهند، باز لطف خدا از آنان دریغ خواهد شد و در مقابل دشمنان رها شده ودچار شکست میشوند. (البتّه معنای اوّل مناسبتر به نظر میآید)
پیام ها
1- خیر وصلاح انسان، در پرهیز از انحراف و مقابله با خدا و رسول اوست. «ان تنتهوا فهو خیر لکم»
2- برخورداری از لطف و قهر خداوند، به انتخاب وعملکرد خود ما بستگی دارد. «ان تنتهوا... ان تعودوا»
3- خداوند، اتمام حجّت کرده و تمام راههای عذرتراشی و بهانهجویی را بسته است. «ان تنتهوا... ان تعودوا»
4- تشویق و هشدار، هر دو در کنار هم لازم است. «خیرلکم و ان تعودوا نعد»
5 - جلوی خلافها را باید با قاطعیّت و صراحت گرفت. «ان تعودوا نعد» گذشت و بخشش، همیشه مطلوب نیست.
6- جمعیّت زیاد، در برابر قهر خداوند نقش وتأثیری ندارد. «لنتغنی عنکم فئتکم شیئاً و لو کثرت»
7- ایمان، شرط نصرت وهمراهی خداوند است. «انّ اللّه مع المؤمنین»