وَاذْکُر رَّبَّکَ فِی نَفْسِکَ تَضَرُّعاً وَخِیفَةً وَدُونَ الْجَهْرِ مِنَ الْقَوْلِ بِالْغُدُوِّ وَالْأَصَالِ وَلَا تَکُن مِّنَ الْغَفِلِینَ
و پروردگارت را از روی خوف وتضرّع، آهسته و آرام در دل خود و در هر صبح و شام یاد کن و از غافلان مباش.
نکته ها
در آیهی قبل، آداب تلاوت قرآن بیان شد و این آیه آداب ذکر و دعا میباشد که باید با تضرّع و خشوع و بیم و امید همراه باشد.
کلمهی «آصال» جمع «اصیل»، به معنای نزدیک غروب و شامگاهان و کلمهی «غُدوّ» جمع «غدوة»، به طلوع فجر تا طلوع خورشید گفته میشود.
بعضی گفتهاند مراد از «ذکر» در این آیه، نمازهای واجب در شبانه روز است. و از ابنعباس نقل شده که بر اساس این آیه، امام جماعت باید در نماز صبح و شب قرائتش با صدای بلند باشد به مقداری که مأمومین بشنوند، نه زیادتر از آن.
پیام ها
1- پیامبران نیز باید پیوسته به یاد خدا باشند، تا چه رسد به دیگران. «واذکر ربّک»
2- قرآن، علاوه بر ذکر زبانی، ذکر قلبی و یاد درونی را هم میستاید. «فی نفسک»
3- یاد خدا وقتی غفلتزدایی میکند که بدون تظاهر و سر وصدا باشد، وگرنه خودش نوعی سرگرمی و غفلت میشود. «تضرّعاً و خیفةً و دونالجهر»
4- ربوبیّت خداوند دائمی است، پس سزاوار است که یاد او هم پیوسته باشد. «واذکر ربّک... بالغدوّ و الاصال»
5 - آن ذکر و یادی بیمه کنندهی انسان است که عاشقانه و سوزناک و پیوسته و در هر صبح و شام باشد. «تضرّعاً... بالغدوّ و الاصال»
6- در آغاز هر روز و هنگام شروع به کار و تصمیمگیری و در پایان هر روز و هنگام جمعبندی و نتیجهگیری باید به یاد خدا بود. «بالغدوّ و الاصال»
7- آنان که هر صبح و شام، خدا را یاد نمیکنند، از غافلانند. « واذکر... ولاتکن من الغافلین»