قُلْ تَعَالَوْاْ أَتْلُ مَا حَرَّمَ رَبُّکُمْ عَلَیْکُمْ أَلَّا تُشْرِکُواْ بِهِ شَیْاً وَ بِالْوَلِدَیْنِ إِحْسَناً وَلَا تَقْتُلُواْ أَوْلَدَکُم مِنْ إِمْلَقٍ نَحْنُ نَرْزُقُکُمْ وَ إِیَّاهُمْ وَلَا تَقْرَبُواْ الْفَوَ حِشَ مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَمَا بَطَنَ وَلَا تَقْتُلُواْ النَّفْسَ الَّتِی حَرَّمَ اللَّهُ إِلَّا بِالْحَقِّ ذَ لِکُمْ وَصَّکُمْ بِهِ لَعَلَّکُمْ تَعْقِلُونَ
بگو: بیایید تا آنچه را پروردگارتان بر شما حرام کرده بخوانم: چیزی را با او شریک مگیرید، و به پدر و مادر نیکی کنید، و فرزندانتان را از ترس تنگدستی نکشید. ماییم که به شما و آنان روزی میدهیم، و به کارهای زشت، چه آشکار وچه پنهان، نزدیک نشوید، و نفسی را که خداوند (کشتن آن را) حرام شمرده، جز به حقّ (مثل قصاص یا دفاع) نکشید، اینهاست آنچه خداوند شمارا به آن توصیه فرموده، باشد که تعقّل واندیشه کنید.
نکته ها
در این آیه و دو آیه بعد، به چند اصل مهم اشاره شده که از مشترکات همهی ادیان آسمانی است، در تورات هم (سِفر خروج، باب 20) مشابه این دستورها آمده است.
دو نفر از سران مدینه به حضور پیامبرصلی الله علیه وآله رسیدند. همین که حضرت این آیات را خواند، مسلمان شده و درخواست مبلّغ کردند. پیامبر نیز «مصعببن عمیر» را همراهشان فرستاد. این حرکت زمینهساز مسلمان شدن مردم مدینه گشت.
قرآن در چهار آیه **بقره، 83، نساء، 36، انعام، 151 و اسراء، 23.*** نسبت به پدر و مادر سفارش کرده است و در هر چهار مورد همراه با مسألهی توحید و نهی از شرک است. همان گونه که در آفرینش اوّل خداست، بعد پدر و مادر. در این آیات هم اوّل توحید است، بعد نیکی به والدین، ضمناً این آیه چون محرّمات را میشمرد، پس ترک احسان به والدین هم حرام است.
پنج دستور این آیه چنان به یکدیگر پیوند دارند که گویا یک دستورند. «وصّاکم به» ضمیر «به» مفرد است.
امام صادقعلیه السلام فرمود: احسان به والدین، یعنی کاری نکنیم که آنان وادار به درخواست و سؤالی از ما شوند. ** کافی، ج2، ص157؛ بحار، ج71، ص39.***
پیام ها
1- بیان احکام الهی برای مردم، یکی از وظایف انبیاست. «أتل ما حرّم»
2- چون اصل در همه چیز، حلال بودن است، از این رو حلالها شمارش نشده و فقط محرّمات گفته شده است. «أتل ما حرّم»
3- محرمات دین، از سوی خداست و پیامبر از پیش خود چیزی را حرام نمیکند. «حرّم ربّکم»
4- ممنوعیّت منکرات، جهت تکامل و تربیت انسان است. «حرّم ربّکم»
5 - چون شرک، ریشهی مفاسد است، در رأس محرّمات آمده است. «الاّ تشرکوا»
6- بعد از یکتاپرستی، احسان به والدین آمده است. «بالوالدین احسانا»
7- دستورهای این آیه همه در قالب نهی است، مگر نیکی به پدر و مادر که در قالب امر است. یعنی نه تنها نیازارید، بلکه احسان کنید. «و بالوالدین احسانا»
8 - فرزندکشی و سقط جنین از ترس فقر، عملی جاهلانه است، اگر خدا ضامن روزی است، چه ترسی از فقر؟ «نحن نرزقکم»
9- هم اصلاح جامعه از مفاسد لازم است، هم اصلاح روح از رذایل. «ما ظهر منها و ما بطن»
10- برخی از گناهان چنان خطرناک است که نزدیک آنها هم نباید رفت. «لاتقربوا»
11- دستورات الهی، مطابق عقل یا زمینه شکوفایی آن است. «لعلّکم تعقلون»