ثُمَّ لَمْ تَکُن فِتْنَتُهُمْ إِلَّا أَن قَالُواْ وَاللَّهِ ربِّنَا مَا کُنَّا مُشْرِکِینَ
اُنظُرْ کَیْفَ کَذَبُواْ عَلَی أَنفُسِهِمْ وَضَلَّ عَنْهُم مَّا کَانُواْ یَفْتَرُونَ
پس (از آن همه فریفتگی به بتان، در پیشگاه خداوند) عذری نیابند جز آنکه (از بتان بیزاری جسته و) بگویند: سوگند به خدا! پروردگارمان، ما هرگز مشرک نبودهایم.
بنگر که چگونه علیه خود دروغ گفتند و (تمام بتها و شریکان که همواره میساختند از نزد آنان محو شد و) آنچه به دروغ و افترا به خدا نسبت میدادند از دستشان رفت.
نکته ها
امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از «فتنه» در «لم تکن فتنتهم»، معذرتخواهی مشرکان میباشد. **تفسیر مجمعالبیان.***
«ضلّ الشیء» به معنای ضایع شدن، هلاکت و نابودی چیزی است. ** لسان العرب.***
دروغگویان به مقتضای خصلتی که در دنیا کسب کردهاند، در قیامت نیز دروغ میگویند. «واللّه ما کنّا مشرکین»، چنانکه در جای دیگر میخوانیم: «یوم یبعثهم اللَّه جمیعاً فیَحلفون له کما یَحلفون لکم و یحسبون انّهم علی شیء الا انّهم هم الکاذبون» ** مجادله، 18.***
حضرت علی علیه السلام در ذیل آیه در حدیثی میفرماید: بعد از این دروغ، بر لبشان مهر زده میشود و سایر اعضای آنان حقّ را بازگو میکنند. ** تفسیر کنزالدّقائق.***
امام صادقعلیه السلام فرمود: روز قیامت خداوند آن چنان عفو وبخشش میکند که به ذهن هیچ کس حتّی خطور نمیکند، تا آن اندازه که مشرکان نیز میگویند: ما مشرک نبودیم، (تا مشمول عفو الهی شوند). **تفسیر عیّاشی.***
پیام ها
1- قیامت، آن چنان حتمی است که گویا هم اکنون نیز حاضر است. «اُنظر» و نفرمود: «ستنظر». (پیامبرصلی الله علیه وآله در دنیا نیز میتواند باچشم ملکوتی، شاهد صحنههای قیامت باشد.)
2- تکیهگاههای غیر الهی نابود خواهد شد. «ضلّ عنهم»
3- در دادگاه الهی، نه دروغ انسان کارساز است، نه سوگند او. «ضلّ عنهم ما کانوا یفترون»
4- آن همه اصرار بر تکیهگاههای غیر الهی، خیالی بیش نیست. «و ضلّ عنهم ما کانوا یفترون»