فَإِنْ عُثِرَ عَلَی أَنَّهُمَا اسْتَحَقَّآ إِثْماً فََاخَرَانِ یَقُومَانِ مَقَامَهُمَا مِنَ الَّذِینَ اسْتَحَقَّ عَلَیْهِمُ الْأَوْلَیَنِ فَیُقْسِمَانِ بِاللَّهِ لَشَهَدَتُنَآ أَحَقُّ مِن شَهَدَتِهِمَا وَمَا اعْتَدَیْنَآ إِنَّآ إِذاً لَّمِنَ الظَّلِمِینَ
پس اگر معلوم شد که آن دو شاهد (غیر مسلمان در سفر) گناه و خیانت کردهاند (و سوگندشان ناحقّ بوده)، دو نفر دیگر که (مسلمان هستند و شهادت بر ضررشان تمام شده و به میّت نزدیکترند) برخاسته و به خدا سوگند یاد نمایند که قطعاً گواهی ما (وارثان مسلمان) از گواهی آن دو (غیر مسلمانی که خیانتشان آشکار شده) به حقّ نزدیکتر است (و بگویند) ما (از حدّ و حقّ) تجاوز نکردهایم که اگر چنین کنیم قطعاً از ستمکارانیم.
نکته ها
کلمهی «عثور» به معنای آگاهی بدون تجسّس است. ** مفردات راغب.***
مخفی نماند که گواهی و سوگند اولیای میّت، بر اساس اطلاعی است که از قبل، دربارهی اموال او هنگام سفر یا غیر سفر داشتهاند.
برای کلمه «اَوْلیان» در آیه دو معنا میتوان کرد:
الف: دو نفر وارث که گواهی بر ضررشان داده شده ولی بخاطر وارث بودن به میّت نزدیکتر و اولی هستند.
ب: مراد همان دو گواهی هستند که میّت از آنان درخواست گواه شدن کرده و لحظه مرگ حاضر بودهاند و به خاطر همین حضور یا درخواست، اولویّت پیدا کردهاند. بنابراین ترجمه چنین میشود: اگر معلوم شد که دو نفر اوّل مرتکب گناه شدند پس دو نفر دیگر به جای آنان به گواهی دادن قیام کنند که آن دو نفر از کسانی باشند که دو شاهد نخست علیه آنان مرتکب گناه شدهاند.
شهادت و گواهی باید از هر دو نفر و با اسم مبارک اللَّه باشد و محتوای سوگند همان باشد که در آیه آمده است که اولاً سوگند ما راست است و ما قصد تجاوز به حقوق مردم را نداریم ثانیاً اگر سوگند ما دروغ بود اقرار به ستمگری خود داریم.
پیام ها
1- شما حقّ تجسّس وکنجکاوی ندارید، ولی اگر اطلاعی پیدا شد، وظیفه عوض میشود. «فان عُثر...»
2- شهادت دروغ، نوعی تجاوز وظلم بهحقوق مردم است. «اعتدینا... لمن الظالمین»