فَتَرَی الَّذِینَ فِی قُلُوبِهِمْ مَّرَضٌ یُسَرِعُونَ فِیهِمْ یَقُولُونَ نَخْشَی أن تُصِیبَنَا دَآئِرَةٌ فَعَسَی اللَّهُ أَن یَأْتِیَ بِالْفَتْحِ أَوْ أَمْرٍ مِّنْ عِنْدِهِ فَیُصْبِحُواْ عَلَی مآ أَسَرُّواْ فِی أَنفُسِهِمْ نَدِمِینَ
وَیَقُولُ الَّذِینَ ءَامَنُواْ أَهَؤُلَا ءِ الَّذِینَ أَقْسَمُواْ بِاللَّهِ جَهْدَ أَیْمَنِهِمْ إِنَّهُمْ لَمَعَکُمْ حَبِطَتْ أَعْمَلُهُمْ فَأَصْبَحُواْ خَسِرِینَ
(با آن همه توصیه به نپذیرفتن ولایت کفّار) بیماردلان را میبینی که در دوستی با آنان (کافران)، سبقت میگیرند (و در توجیه کارشان) میگویند: میترسیم که حادثهای بد برایمان پیش آید (و ما نیازمند کمک آنان باشیم) پس امید است که خداوند، پیروزی یا امر دیگری را از جانب خود (به نفع مسلمین) پیش آورد، آنگاه آنان از آنچه در دل پنهان داشتهاند پشیمان شوند.
و کسانی که ایمان آوردند (هنگام پیروزی مسلمین و رسوایی منافقان با تعجّب، به یکدیگر) میگویند: آیا اینان همانهایی هستند که با تأکید، به خدا قسم میخوردند که ما با شماییم؟ پس (چرا کارشان به اینجا کشید؟) اعمالشان نابود شد و زیانکار شدند.
نکته ها
بیماردلان کسانی هستند که نسبت به حقّانیّت پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله و یا برخی از معارف دینی در شک بوده و ایمانی ضعیف دارند. **تفسیر راهنما.***
در مورد معنای آیه، سه احتمال وجود دارد:
الف: در هنگام پیروزی مسلمین و رسوایی منافقان، مؤمنان با تعجّب میگویند: آیا این یهود و نصاری بودند که سوگند جدّی بر یاری کردن شما مؤمنین خوردند؟
ب: برخی از مؤمنین واقعی بعد از پیروزی به یکدیگر میگویند: آیا این بیماردلان بودند که با سوگند میگفتند ما با شما هستیم و دیدید که نبودند؟
ج: این بیماردلان که سوگند یاد کردند ما با یهود و نصاری هستیم، آیا توانستند به شما اهلکتاب کمکی کنند؟
پیام ها
1- پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله شاهد تلاشهای آشکار و شتابزده افراد سست ایمان برای پیوستن به یهود و نصاری است. «فتری الّذین فی قلوبهم مرض یسارعون فیهم»
2- نمونهی روشن کسانی که از هدایت الهی محروند، بیماردلانی هستند که با سرعت برای پیوستن به کفّار تلاش میکنند. «انّ اللَّه لایهدی القوم الظالمین... الّذین فی قلوبهم مرض» (حرف «فاء» نشانه آن است که ظالمین آیه قبل، بیماردلان این آیه هستند)
3- بیماردلان سست ایمان، با سرعت به سراغ طرح دوستی با دشمنان کافر میروند. «فی قلوبهم مرض یسارعون فیهم»
4- افراد سست ایمان و منافق، میخواهند که جزو کفّار باشند. «یسارعون فیهم»، نه «الیهم».
5 - در برابر نص وفرمان صریح خداوند نباید اجتهاد و مصلحتاندیشی کرد. «لاتتّخذوا الیهود... اولیاء... یقولون نخشی»
6- انگیزهی پذیرش رابطهی ذلّتبار با ابرقدرتها، ضعف ایمان و وحشت از غیر خداست. «یقولون نخشی»
7- مسلمانان، به پیروزی و گسترش اسلام و افشای منافقان امیدوار باشند. «فعسی اللّه أن یأتی بالفتح...»
8 - عزّت سیاسی، قدرت اقتصادی و پیروزی نظامی همه از طرف خدا و در دست اوست. «أن یأتی بالفتح أو أمر من عنده»
9- با کفّار رابطه ولایت نداشته باشید، تا امدادهای غیبی خدا به سوی شما سرازیر شود. «لا تتّخذوا... یأتی بالفتح او امر من عنده»
10- پایان نفاق و وابستگی به کفّار، حبط و رسوایی و شرمندگی است. «نادمین»
11- هر سوگندی نشانهی صداقت نیست، فریب سوگندها را نخورید. «أهؤلاء الّذین اقسموا باللّه انّهم معکم»
12- وابستگی به بیگانگان، مورد ملامت مؤمنان است. «ویقولالّذینآمنواأهؤلاء... انّهم معکم»
13- نشانهی خسران انسان، از بین بردن کارهای نیک است. «حبطت اعمالکم فاصبحوا خاسرین»