تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 3(سوره های مائده و انعام)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره انعام آیه 74

وَإِذْ قَالَ إِبْرَهِیمُ لِأَبِیهِ ءَازَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَاماً ءَالِهَةً إِنِّی أَرَیکَ وَ قَوْمَکَ فِی ضَلَلٍ مُبِینٍ‏

و (یاد کن) آن هنگام که ابراهیم به پدرش آزر گفت: آیا بتان را خدایان می‏گیری؟ بی شک تو و قومت را در گمراهی آشکار می‏بینم.
نکته ها
کلمه‏ی «أب» بطور طبیعی به معنای پدر است، ولی به معنای جدّ مادری، عمو و مربّی هم گفته می‏شود. چنانکه فرزندان یعقوب به پدران و عموی پدر خود حضرت اسماعیل نیز اب گفتند: «نعبد الهک و اله آبائک ابراهیم و اسماعیل و اسحاق» **بقره، 133.*** وپیامبر اسلام صلی الله علیه وآله نیز فرمود: «أنا و علیّ أبَوا هذه الاُمّة» ** بحار، ج‏16، ص 364.*** ، من و علی، پدران این اُمّتیم. آزر، عموی ابراهیم بود، نه پدرش. پدران ابراهیم همه موحّد بوده‏اند.
از علمای اهل سنّت نیز، طبری، آلوسی و سیوطی می‏گویند: آزر پدر ابراهیم نبوده است. به علاوه، ابراهیم به پدر و مادر خویش دعا کرد: «ربّنَا اغفِر لی و لوالدیّ...» **ابراهیم، 41.*** در حالی که مسلمان حقّ ندارد برای مشرک طلب مغفرت کند، هرچند فامیل او باشد.
از مجموع اینها برمی‏آید که «أب» در این آیه به معنای پدر نیست. به علاوه نام پدر ابراهیم‏علیه السلام در کتب تاریخ، «تارُخ» ذکر شده است، نه آزر. ** تفسیر المیزان.***
استغفار حضرت ابراهیم برای عمویش آزر نیز قبل از روشن شدن روحیّه‏ی کفر او و به خاطر وعده‏ای بود که به او داده بود، و چون فهمید که حقّ‏پذیر نیست، از او تبرّی جست و جدا شد. «فلمّا تبیّن له انّه عدوٌّ للّه تبرّأ منه» **توبه، 114.***
پیام ها
1- خویشاوندی، مانع نهی از منکر نیست. «اذ قال ابراهیم لابیه...»
2- ملاک در برخورد، حقّ است نه سنّ و سال. «قال ابراهیم لابیه»
(حضرت ابراهیم به عموی خود که سن بیشتر داشته، آشکارا حقّ را بیان کرده و هشدار داده است.)
3- در شیوه‏ی دعوت به حق، باید از بستگان نزدیک شروع کرد. «لابیه» و باید از مسائل اصلی سخن گفت. «أتتّخذ اصناماً آلهة»
4- سابقه‏ی شرک وبت‏پرستی، به پیش از رسالت حضرت ابراهیم بازمی گردد. «أتتّخذ اصناماً»
5 - اکثریّت، سابقه و سنّ، باطل را تبدیل به حقّ نمی‏کند و همه جا ارزش نیست. «أراک و قومک فی ضلال»
6- بت‏پرستی، انحرافی است که وجدان‏های سالم و عقل، از آن انتقاد می‏کنند. «أتتّخذ أصناماً... ضلال مبین»
7- گرچه ابراهیم‏علیه السلام حلیم بود، «اِنّ أبراهیم لاوّاه حلیم» **توبه، 114.*** و پیامبر باید حتّی با فرعون هم نرم حرف بزند، ولی لحن برخورد حضرت ابراهیم در این آیه، به خاطر اصرار عمویش بر کفر بود. «اِنّی اراک و قومک فی ضلال مبین»