َوْلَا یَنْهَهُمُ الرَّبَّنِیُّونَ وَالْأَحْبَارُ عَن قَوْلِهِمُ الإِْثْمَ وَأَکْلِهِمُ السُّحْتَ لَبِئْسَ مَا کَانُواْ یَصْنَعُونَ
چرا علمای نصاری و یهود آنان را از سخنان گناه آلود وخوردن مال حرام بازنمیدارند؟ چه بد است آنچه انجام میدهند.
نکته ها
حضرت علی علیه السلام در اواخر خطبه «قاصعه» ** نهجالبلاغه، خطبه 192.*** میفرماید: خداوند اقوام پیشین را مورد لعن قرار نداد مگر بخاطر ترک امر به معروف و نهی از منکر. خداوند عوام را به خاطر ارتکاب معاصی ودانشمندان را بهخاطر ترک نهی از منکر لعنت کرد.
منظور از «ربّانیون» علمای مسیحی و منظور از «احبار» علمای یهود است.
امام حسینعلیه السلام ذیل این آیه فرمود: دلیل سکوت علما و رها کردن امر به معروف و نهی از منکر، یا طمع به منافع ستمگران است و یا ترس از آنان «رغبة فیما کانوا ینالون منهم او رهبة مما یحذرون» **تفسیر راهنما وبحار، ج100، ص79.***
آیهی قبل درباره گناهکاران، جملهی «ما کانوا یعملون» را آورد، ولی اینجا دربارهی سکوت علما جملهی «ما کانوایصنعون» را بکار میبرد. مرحوم فیض کاشانی میگوید: فرق میان «یعملون» و «یصنعون» این است که صانع، کسی است که با تجربه و زبر دستی کارآزموده شده و کار برای او به صورت خصلت و ملکه در آمده باشد.
پیام ها
1- مسئولیّت امر به معروف و نهی از منکر، در درجه اوّل متوجّه علماست. «لولاینهاهم الربانیون...»
2- سکوت و بیتفاوتی علما، زمینهی ترویج فساد است. «تری... یسارعون فی الاثم... لولا ینهاهم...»
3- علما باید قدرت داشته باشند تا بتوانند علاوه بر موعظه و دعوت، جلوی مفاسد را بگیرند. «لولا ینهاهم»
4- اگر نهی از منکر، جلوی گناه را نگیرد، لااقل جلوی سرعت آن را میگیرد. «یسارعون فی الاثم... لولا ینهاهم»
5 - علمای اهل کتاب، حتّی به حداقل وظیفه هم عمل نکردند. (در آیه قبل، اثم و عدوان و حرامخواری، به عنوان گناه آنان شمرده شد. در اینجا کلمه عدوان نیامده، شاید اشاره باشد به اینکه اگر علمای اهل کتاب، قدرت جلوگیری از عدوان را ندارند، چرا جلوی اثم و سحت را نگرفتند)؟!
6- زیبایی علم، در اظهار آن و زشتیاش در سکوت و کتمان است. «لبئس ما کانوا یصنعون»
7- سکوت عالم، بدتر از گناه خلافکار است. «لبئس ما کانوا یصنعون»
8 - تظاهر به گناه، کثرت گناهکار، سرعت در گناه، تنوّع در گناه و... هیچ یک دلیل بر سکوت علما نیست. «تری کثیراً منهم یسارعون فی الاثم و... لولا ینهاهم» (کلمه «تَری» رمز تظاهر به گناه، کلمه «کثیر» رمز جمعیّت زیاد، کلمه «یسارعون» رمز سرعت در گناه و کلمه «اثم»، «عدوان» و «سُحت»، رمز تنوع گناه است)