تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 3(سوره های مائده و انعام)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره انعام آیه 125

فَمَنْ یُرِدِ اللَّهُ أَن یَهْدِیَهُ یَشْرَحْ صَدْرَهُ لِلْإِسْلَمِ وَمَن یُرِدْ أَن یُضِلَّهُ یَجْعَلْ صَدْرَهُ ضَیِّقاً حَرَجاً کَأَنَّمَا یَصَّعَّدُ فِی الْسَّمَاءِ کَذَلِکَ یَجْعَلُ اللَّهُ الرِّجْسَ عَلَی الَّذِینَ لَا یُؤْمِنُونَ

خداوند هرکه را بخواهد هدایت کند، سینه‏اش را برای (پذیرش) اسلام می‏گشاید و هر که را (به خاطر اعمال وخصلت‏های خلافش) بخواهد گمراه کند، سینه‏اش را (از پذیرفتن ایمان) سخت قرار می‏دهد، گویا به زحمت در آسمان بالا می‏رود. خداوند این چنین پلیدی (کفر) را بر کسانی که ایمان نمی‏آورند قرار می‏دهد.
نکته ها
رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: نشانه‏ی شرح صدر چند چیز است: «الانابة الی دارالخلود والتجافی عن دار الغرور والاستعداد للموت قبل نزول الفوت» توجّه و گرایش خاضعانه به سوی آخرت و دوری از دنیای حیله‏گر و آمادگی برای مرگ قبل از آنکه فرصت را از دست بدهد. ** تفسیر المیزان.*** امام سجاد علیه السلام نیز در شب 27 رمضان دعایی را که متضمّن همین خواسته است، مکرّر می‏خواند. ** مفاتیح‏الجنان.***
مراد از هدایت و ضلالت الهی، فراهم کردن اسباب هدایت برای شایستگان و از بین بردن اسباب، برای نااهلان است.
منظور از «صدر»، روح و دل است. مراد از شرح صدر، گسترش افق عقل و فکر بلندی روح، برای پذیرش حقّ و هدایت است و این نیازمند گذشتن از هوسها و تمنیات دل است. آنکه شرح صدر نداشته باشد، همواره در لاک خود می‏ماند و بیرون نمی‏آید. نتیجه‏ی شرح‏صدر، بصیرت و نورانیّت همراه با قلب رقیق و حقّ‏پذیر است.
این آیه یکی از معجزات علمی قرآن است که عوارض صعود به آسمان را بیان کرده و می‏فرماید: کسی که حاضر به پذیرش حقّ نگردد، روحش تنگ و کم ظرفیت می‏شود، همانند کسی که می‏خواهد به آسمان برود که به علّت سنگینی و فشردگی هوا و نبود اکسیژن، سینه‏اش تنگ و تنفّسش سخت می‏شود.
امام رضا علیه السلام فرمود: نشانه‏ی سعه‏صدر، تسلیم خدا بودن، اطمینان به او داشتن و دلگرم شدن به وعده‏های الهی است و نشانه ضیق‏صدر، تردید و اضطراب است. ** تفسیر کنزالدقائق.***
از سنّت‏های الهی آن است که برای پاکدلان حقّ‏پذیر، شرح صدر قرار دهد و لجوجانِ گریزان از ایمان را گرفتار سلب توفیق و رجس سازد.
حضرت موسی همین که مأمور تبلیغ شد، در اوّلین دعای خود از خداوند خواست: «ربّ اشرح لی صدری» ** طه، 25.*** ولی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله بدون درخواست، خداوند به او سعه‏ی صدر عطا کرد. «ألم نشرح لک صدرک» **شراح، 1.***.
پیام ها
1- قبول حق، ظرفیّت و زمینه درونی می‏خواهد. «یشرح صدره للاسلام»
2- شرح صدر، موهبتی الهی است. «یشرح صدره للاسلام»
3- خروج از مدار فطرت و عقل، عامل خفقان و تنگی روح و روان می‏گردد. «یصّعّد فی السماء»
4- منحرفان هر چند به ظاهر، خود را در گشایش و آرامش ببینند، ولی در واقع گرفتار تنگناها و فشارند. «ضیّقاً حرجاً»
5 - بی‏حوصلگی و کم ظرفیّتی، نوعی رجس و پلیدی روح است. «یجعل صدره ضیّقاً... الرِّجس»
6- کسی که به حقّ ایمان نیاورد، به‏تدریج آلوده می‏شود. «کذلک یجعل اللَّه الرِّجس علی الّذین لایؤمنون»