(11) إِلَّا مَن ظَلَمَ ثُمَّ بَدَّلَ حُسْناً بَعْدَ سُوءٍ فَإِنِّی غَفُورٌ رَّحِیمٌ
مگر کسی که ستم کند؛ سپس بعد از بدی کار خوبی را جایگزین نماید همانا که من بخشندهی مهربانم.
نکتهها:
کلمهی «جانٌ» یا به معنای مار کوچک است که در مرحلهی اوّل، عصا به آن صورت درآمد و یا مار بزرگی که مثل مار کوچک سرعت حرکت داشت.
در این که جملهی «الاّ مَن ظلم» به کجا مربوط میشود احتمالاتی است. بهترین آنها این است که در آیه، جملهای در تقدیر است؛ به این صورت که غیر انبیا ترس دارند، مگر کسانی که ستمی کرده و بعد عمل خوبی انجام دهند که آنان نیز به خاطر غفور و رحیم بودن خدا ترسی ندارند.
ترس دو نوع است: غریزی و معنوی. جملهی (لا تَخَف) دربارهی خوف غریزی است، ولی خوف معنوی که خوف از مقام الهی است، در آیات دیگر عنوان شده است.
پیامها:
1- ندای آسمانی باید با نشانهای همراه باشد تا اثر کند. (نودی... الق عصاک)
2- ابزار معجزه، وسایل عادّی است. (عصاک)
3- قبل از ارشاد دیگران، باید از علم و تجربه و رشد کافی برخوردار بود. (موسی در این جا معجزه را میبیند تا در کاخ فرعون با قدرت سخن گوید). (رَآها)
4- انبیا تحت تربیت پروردگارند و خداوند آنها را امر و نهی میکند. (لا تخف)
5 - کسی که خدا را حاضر بداند و خود را در محضر او ببیند، نمیترسد. (لا یخاف لدی المرسلون)
6- الخائن خائف. کسی که ظلم کند باید بترسد، مگر آن که گناهش را جبران کند زیرا خداوند بخشنده است. (لا یخاف... الاّ مَن ظَلَم)
7- تبدیل گناه به خوبی، غیر از محو گناه یا عفو گناه یا انجام خوبی بعد از بدی است؛ مثل آنکه وسایل گناه را در اختیار نیکوکاران قرار دهد. (بَدّلَ حُسنا)
8 - بخشش خداوند، پس از عمل نیک انسان و جبران گناه است. (بَدّل حُسنا... فانّی غفور رحیم)