(31) وَقُل لِّلْمُؤْمِنَتِ یَغْضُضْنَ مِنْ أَبْصَرِهِنَّ وَیَحْفَظْنَ فُرُوجَهُنَّ وَ لَایُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا مَا ظَهَرَ مِنْهَا وَلْیَضْرِبْنَ بِخُمُرِهِنَّ عَلَی جُیُوبِهِنَّ وَلَا یُبْدِینَ زِینَتَهُنَّ إِلَّا لِبُعُولَتِهِنَّ أَوْ ءَابَآئِهِنَّ أَوْ ءَابَآءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ أَبْنَآئِهِنَّ أَوْ أَبْنَآءِ بُعُولَتِهِنَّ أَوْ إِخْوَنِهِنَّ أَوْ بَنِی إِخْوَنِهِنَّ أَوْ بَنِی أَخَوَتِهِنَّ أَوْ نِسَآئِهِنَّ أَوْ مَا مَلَکَتْ أَیْمَنُهُنَّ أَوِ التَّبِعِینَ غَیْرِ أُوْلِی الْإِرْبَةِ مِنَ الرِّجَالِ أَوِ الطِّفْلِ الَّذِینَ لَمْیَظْهَرُواْ عَلَی عَوْرَتِ النِّسَآءِ وَلَا یَضْرِبْنَ بِأَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ مَا یُخْفِینَ مِن زِینَتِهِنَّ وَتُوبُواْ إِلَی اللَّهِ جَمِیعاً أَیُّهَ الْمُؤْمِنُونَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ
و به زنان با ایمان بگو: از بعضی نگاههای خود (نگاههای غیر مجاز) چشمپوشی کنند و دامنهای خود را حفظ نمایند و جز آنچه (به طور طبیعی) ظاهر است، زینتهای خود را آشکار نکنند و باید روسری خود را بر گردن خود بیفکنند (تا علاوه بر سر، گردن و سینهی آنان نیز پوشیده باشد) و زینت خود را ظاهر نکنند جز برای شوهر خود، یا پدر خود یا پدرشوهر خود، یا پسر خود، یا پسرشوهر خود (که از همسر دیگر است) یا برادر خود، یا پسربرادر خود، یا پسرخواهر خود، یا زنان (همکیش) خود، یا آنچه را مالک شدهاند (از کنیز و برده)، یا مردان خدمتگزار که تمایل جنسی ندارند، یا کودکانی که (به سنّ تمییز نرسیده و) بر امور جنسی زنان آگاه نیستند. و نیز پای خود را به گونهای به زمین نکوبند که آنچه از زیور مخفی دارند آشکار شود. ای مؤمنان! همگی به سوی خدا باز گردید و به درگاه خدا توبه کنید تا رستگار شوید.
نکتهها:
با اینکه خداوند در قرآن به عدد رکعتهای نماز و طواف اشاره نکرده و بیان مقدار و نصاب زکات و بسیاری از مسائل دیگر را به عهدهی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله گزارده، ولی در مسائل خانوادگی و تربیتی و مفاسد اخلاقی به ریزترین مسائل پرداخته است.
خداوند در این آیه بیست وپنج مرتبه با آوردن ضمیر مونث به زنان توجّه کرده است.**تفسیر قرطبی.***
امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از آیهی «یَغضُضنَ من ابصارهنّ و یحفظوا فروجهنّ» آن است که حتّی زنان به عورت زنان نگاه نکنند و عورت خود را از نگاه دیگران حفظ نمایند.**تفسیر نورالثقلین.***
کلمه «اِربة» به معنای حاجت و نیاز است. مراد از «اولی الاربة» خدمتگزاران و ملازمانی هستند که تمایل به همسر ندارند.**کافی، ج5، ص523.***
پیامبر صلی الله علیه و آله در تفسیر جملهی «الاّ لِبُعولتهنّ» فرمود: خداوند آن دسته از زنان را که صورت و موی خود را برای شوهر آرایش نکنند ویا تقاضای شوهر را نپذیرند، لعنت کرده است.**تفسیر نورالثقلین.***
توبه، گاهی پشیمانی از یک گناه فردی و گاهی برای تغییر دادن یک فرهنگ فاسد عمومی است، که آیه ظاهراً دربارهی نوع دوّم است. زیرا در جاهلیّت گردن وسینهی زنان باز بود.**تفسیر کبیر فخررازی.***
حفظ حجاب و ترک جلوهگری ثمرات بسیاری دارد که برخی از آنها عبارت است از:
آرامش روحی، استحکام پیوند خانواده، حفظ نسل، جلوگیری از سوء قصد و تجاوز، پیشگیری از امراض مقاربتی و روانی، پائین آمدن آمار طلاق، خودکشی، فرزندان نامشروع و سقط جنین، از بین رفتن رقابتهای منفی، حفظ شخصیّت و انسانیّت زن، و نجات او از چشمها و دلهای هوسبازی که امروز دنیای غرب و شرق را در لجن فرو برده است.
«خُمُر» جمع «خمار» یعنی روسری و «جیوب» جمع «جیب» به معنای گردن وسینه است.
پیامها:
1- در لزوم عفّت و پاکدامنی و ترک نگاه حرام بین زن و مرد، فرقی نیست. (یَغضّوا - یَغضُضن - یَحفظوا - یَحفظن)
2- جلوهگری زنان، در جامعه ممنوع است. (ولا یُبدین زینتهنّ)
3- ظاهر بودن قسمتهایی از بدن که به طور طبیعی پیداست، (صورت، دست یا پا) مانعی ندارد. (الاّ ما ظَهَر منها)
4- در میان انواع پوششها، نام مقنعه و روسری بزرگ آمده و این دلیل بر اهمیّت حجاب است. (خُمُرهنّ)
5 - در قانون گزاری باید به ضرورتها، واقعیّتها و نیازها توجّه شود. (اگر پوشاندن آن قسمت از بدن که خود به خود آشکار است، واجب میشد، زندگی برای عموم زنان مشکل بود) (الاّ ما ظَهر منها)
6- اسلام به نیازهای فطری و غریزی بشر پاسخ مثبت میدهد. (الاّ لبُعولتهنّ)
7- از بردگان و غلامان و افراد ملازمی که نیازی به همسر ندارند، ستر و پوشاندن واجب نیست. (او ما مَلَکت ایمانهنّ او التّابعین غیر اولِی الاربة)
8 - هرگونه راهرفتنی که سبب آشکار شدن زیورهای مخفی زن شود ممنوع است. (ولا یضربن بارجلهنّ)
9- زن، حقّ مالکیّت دارد. (مَلَکت ایمانهنّ)
10- زن، زینت خود را تنها به زنان مسلمان میتواند نشان دهد و نزد زنان کفّار باید خود را بپوشاند. (نسائهنّ) یعنی زنان خودی و مسلمان نه بیگانه.
11- پوشش زن با تمایلات جنسی مردان نامحرم کاملاً ارتباط دارد، برای (غیر اولی الاِربَة) که میلی به همسر ندارد پوشش لازم نیست.
12- حجاب وپوشش، واجب است، (ولیَضربنَ بخُمُرهنّ) وهرکاری که زینت زن را آشکار کند یا دیگران را از آن آگاه کند ممنوع است. (لیعلم مایُخفین من زینتهنّ)
13- مقدار واجب برای پوشش سر و صورت، انداختن روسری و مقنعهای است که گردن و سینه را بپوشاند. (خُمُرهنّ علی جُیوبِهنّ)
14- با حفظ حجاب، حضور زن در جامعه مانعی ندارد. (ولا یُبدینَ زینتهنّ) همان گونه که شرکت زن در نماز جماعت بلامانع است. (و ارکَعی مع الرّاکعین)**آلعمران، 43.***
15- همه مردم نسبت به مسأله نگاه و حجاب مسئولند و برای نگاههای حرام خود باید توبه کنند. (توبوا الی اللّه جمیعاً ایّها المؤمنون)
16- مقتضای ایمان، توبه به درگاه خداوند است. (توبوا الی اللّه جمیعاً ایّها المؤمنون)
17- توبه، هم واجب است و هم کلید رستگاری است. (تُوبوا... تفلحون)
18- راه رستگاری، بازگشت از مسیرهای انحرافی به راه خداست. (تُوبوا الی اللّه... تفلحون)