(54) قُلْ أَطِیعُواْ اللَّهَ وَأَطِیعُواْ الرَّسُولَ فَإِن تَوَلَّوْاْ فَإِنَّمَا عَلَیْهِ مَا حُمِّلَ وَ عَلَیْکُم مَّا حُمِّلْتُمْ وَإِن تُطِیعُوهُ تَهْتَدُواْ وَمَا عَلَی الرَّسُولِ إِلَّا الْبَلَغُ الْمُبِینُ
بگو: خدا را اطاعت کنید و پیامبر را نیز اطاعت کنید. پس اگر سرپیچی نمایید، (به او زیانی نمیرسد، زیرا) بر او فقط آن (تکلیفی) است که به عهدهاش گذاشته شده و بر شما نیز آن (تکلیفی) است که به عهدهی شما گذاشته شده است. واگر اطاعتش کنید، هدایت مییابید و پیامبر جز تبلیغ روشن مسئولیّتی ندارد.
نکتهها:
تکرار جمله «اطیعوا» نشان آن است که پیامبر دو شأن دارد: یکی بیان وحی الهی؛ (اطیعوا اللّه) و دیگری دستورات حکومتی؛ (اطیعوا الرّسول).
در قرآن به مواردی برمیخوریم که دو دستور از طرف خدا در کنار یکدیگر ذکر شده است و باید هر دو دستور اجرا شود وعملکردن به یکی از آن دو کافی وقابل قبول نیست، از جمله:
* ایمان و عمل. (آمنوا و عملوا الصالحات)**بقره، 25.***
* نماز و زکات. (اقیموا الصلاة و آتوا الزّکاة)**بقره، 43.***
* تشکّر از خداوند و والدین. (أن اشکر لی و لوالدیک)**لقمان، 14.***
* اطاعت از خدا و رسول. (اطیعوا اللّه و اطعیوا الرّسول) که در این آیه آمده است.
در قرآن جمله (و اِن تَولّوا) زیاد بکار رفته است که در تمام موارد به پیامبر دلداری میدهد که از بیاعتنایی مردم نسبت به تبلیغ خود دلسرد نشود.
پیامها:
1- پیامبر مأمور است که منافقان را به اطاعت فراخواند. (قل اطیعوا...)
2- اطاعت از اوامر و نواهی پیامبر صلی الله علیه و آله مثل اطاعت از دستورات خدا، واجب است. (اطیعوا الرّسول)
3- رهنمودهای پیامبر هماهنگ با فرمانهای الهی است. (اطیعوا اللّه و اطیعوا الرّسول) وگرنه خدا نمیفرمود، اطاعت کنید از من و از رهنمودهای ضدّ من.
4- پیروی یا سرپیچی مردم از دستورات پیامبران، در وظیفهی آن بزرگواران اثری ندارد. (فاِن تَولّوا فانّما علیه ما حمّل)
5 - تکلیف هر فردی، مربوط به خود اوست. (علیه ما حُمّل و علیکم ما حُمّلتم)
6- هدایت، در سایه اطاعت است. (اِن تُطیعوه تهتدوا)
7- پیامبران، ابلاغ میکنند نه اجبار. (و ما علی الرّسول الاّ البلاغ) آری نپذیرفتن مردم دلیلی بر نگفتن مبلّغ نیست.