(84) حَتَّی إِذَا جَآءُواْ قَالَ أَکَذَّبْتُم بَِایَتِی وَلَمْ تُحِیطُواْ بِهَا عِلْماً أَمَّاذَا کُنتُمْ تَعْمَلُونَ
چون گردآیند، (خداوند) میفرماید: آیا آیات مرا دروغ انگاشتید و حال آن که به آنها احاطهی علمی نداشتید، آیا شما (در طول حیات جز تکذیب) چه میکردید؟
نکتهها:
با توجّه به اینکه در قیامت همهی مردم محشور میشوند، (و حشرناهم فلم نغادر منهم احداً)**کهف، 47.*** و آیهی مورد بحث (83 نمل) میفرماید: از هر امّتی تنها گروهی را محشور میکنیم، روشن میشود که این آیه مربوط به قیامت نیست، بلکه مربوط به رجعت است که قبل از قیامت گروهی زنده میشوند.
در قرآن برای زنده شدن در دنیا، نمونههایی آمده است، از جمله در سورهی بقره میخوانیم: خداوند به گروهی فرمان مردن داد، سپس آنان را زنده کرد؛ (فقال لهم اللّه موتوا ثمّ احیاهم)**بقره، 243.*** یا در جای دیگر میفرماید: ما شما را بعد از مرگ در همین دنیا زنده کردیم؛ (بَعَثناکم مِن بَعد مَوتِکم)**بقره، 56.*** و به حضرت عیسی علیه السلام میفرماید: تو با اذن من مردهها را زنده از قبرها خارج میکنی؛ (اذ تخرج المَوتی بِاِذنی)**مائده، 110.*** و دربارهی یکی از اولیای خدا میفرماید: او را برای صد سال میراندیم و بعد از این مدّت او را زنده کردیم؛ (فاَماتَه اللّه مائة عام ثمّ بَعَثه)**بقره، 259. ***همچنین در روایات بسیاری نیز وارد شده است که قبل از قیامت، افرادی که در ایمان یا کفر برجستگی دارند، به ارادهی خداوند زنده میشوند و با حاکمیّت اهل حقّ، برای مدّتی زندگی میکنند و سردمداران کفر، کیفر میشوند.
پیامها:
1- حشر عمومی مردم، در قیامت است ولی حشر گروهی از کفّار ویژه در همین دنیاست. (و یوم نحشر من کلّ امّة فوجاً)
2- تضادّ میان ایمان وکفر، در همهی امّتها بوده است. (منکلّامّة فوجاً ممّن یکذّب)
3- حشر قبل از قیامت، مخصوص کافر مطلق است. (ممّن یکذّب بایاتنا) (در روایات نیز آمده است: رجعت، مخصوص مؤمنان وکافران درجه یک است)
4- بدون آگاهی، چیزی را تکذیب نکنید. (أکذّبتم بایاتی ولم تحیطوا بها علما) (عقائد باید بر اساس دلیل قطعی باشد)
5 - عملکرد انسانها بازتاب عقائد و افکار آنان است. (اوّل تکذیب، بعد کارهای خلاف). (أکذّبتم - امّا ذا کنتم تعملون)
6- کفّار ویژه بعد از زنده شدن در دنیا همچنان تحت کنترل هستند تا محاکمه آنان آغاز شود. (یوزعون حتّی اذا جاؤا)
7- کفّار در دوران رجعت (زنده شدن در این دنیا)، هم نسبت به عقائد توبیخ میشوند و هم نسبت به رفتار خود. (أکذّبتم - امّا ذا کنتم تعملون)
8 - همه باید در محضر خدا پاسخگو باشند. (أکذّبتم بایاتی - امّا ذاکنتم تعملون)