(12) لَوْلَا إِذْ سَمِعْتُمُوهُ ظَنَّ الْمُؤْمِنُونَ وَالْمُؤْمِنَتُ بِأَنفُسِهِمْ خَیْراً وَ قَالُواْ هَذَآ إِفْکٌ مُّبِینٌ
چرا زمانی که تهمت را شنیدید، مردان و زنان با ایمان نسبت به خویش گمان خوب نبردند و نگفتند که این تهمت بزرگ وآشکار است؟
نکتهها:
خداوند در این آیه، مسلمانان را به خاطر بدگمانی به همسر پیامبر و آسیبپذیری آنان در برابر شایعات، توبیخ میکند.
قرآن گاهی به جای کلمهی «دیگران» کلمهی «شما» را به کار برده است تا به مسلمانان بگوید همهی شما یکی هستید. مثلاً به جای این که بگوید: به دیگران نیش و طعنه نزنید میفرماید: (لا تَلمِزوا اَنفسکم)**حجرات، 11.*** به خودتان نیش نزنید. و به جای این که بگوید: وقتی که وارد خانهای شدید به دیگران سلام کنید، میفرماید: (فسَلّموا علی اَنفسِکم)**نور، 61.*** به خودتان سلام کنید.
در این آیه نیز به جای این که بگوید: به دیگران حسن ظن داشته باشید میفرماید: «بأنفسهم خیراً» به خودتان حسنظن داشته باشید.
در قرآن کریم، کلمهی «لولا» در موارد متعدّدی برای انتقاد و توبیخ به کار رفته است که در این جا چند مورد را میآوریم:
1- (لولا یَنهاهم الرّبّانیّون)**مائده، 63.*** چرا علما نهی از منکر نمیکنند؟!
2- (لولا اذ سَمعتُموه)**نور، 12.*** چرا هر شنیدهای را میپذیرید؟!
3- (لولا جاءوا علیه باَربعة شُهداء)**نور، 13.*** چرا برای سخن ناروای خود چهار شاهد نمیآورند؟
4- (لولا تَستَغفرون)**نمل، 46.*** چرا از خدا آمرزش نمیخواهید؟
5 - (فلولا اذجاءهم بأسُنا تَضرّعوا)**انعام، 43.*** چرا زمانی که عذاب ما به آنان رسید، تضرّع نکردند؟
6- (فلولا تَشکرون)**واقعه، 70.*** چرا شکرگزار نیستید؟
7- (فلولا تصدّقون)**واقعه، 57.*** چرا تصدیق نمیکنید؟
8 - (فلولا تذکّرون)**واقعه، 62.*** چرا عبرت نمیگیرید؟
9- (فلولا نَفَر من کلّ فِرقَة مِنهم طائفة لِیَتفقّهوا فِی الدّین)**توبه، 122.*** چرا از هر فرقهای دستهای کوچ نمیکنند تا در دین آگاهی پیدا کنند؟
پیامها:
1- دامن زدن به شایعه و پخش آن، ممنوع است. («لولا» نشانهی توبیخ از سوءظن و پخش شایعات است)
2- در جامعهی اسلامی باید روحیهی حسن ظن حاکم باشد. (ظَنّ المؤمنون و المؤمنات بأنفسهم خَیراً) (حسن ظن، یکی از آثار ایمان است).
3- همهی مردم در برابر آبروی یک «فرد» مسئولند. (المؤمنون والمؤمنات)
4- بنی آدم اعضای یکدیگرند. تهمت به هر عضوی از جامعهی اسلامی، همانند تهمت به دیگر اعضاست. (بأنفسهم خَیراً)
5 - اصل اوّلیه در عمل مسلمان، صحت است، مگر جرم او با دلیل ثابت شود. (ظَنّ المؤمنون والمؤمنات بأنفسِهم خَیراً)
6- حفظ حریم پیامبر صلی الله علیه و آله و خانوادهاش بر هر مؤمنی واجب است. (لولا... قالوا هذا إفک مبین)
7- در برابر شنیدههای ناروا در مورد مؤمنان، سکوت ممنوع است. (لولا... قالوا هذا إفک مبین)