(64) وَالَّذِینَ یَبِیتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّداً وَقِیماً
و آنان برای پروردگارشان، در حال سجده وقیام شبزندهداری میکنند.
نکتهها:
در این آیات، دوازده صفت از صفات ویژهی «عباد الرّحمن» بیان شده که بعضی اعتقادی، بعضی اجتماعی و بعضی اخلاقی است.
شاید مراد از «مَشی» و حرکت آرام در زمین، تنها نحوهی راه رفتن نباشد، بلکه شیوهی زندگی متعادل را هم شامل شود.
«هَوْن» هم به معنای تواضع و مدارا و نرمخویی است و هم به معنای سکینه ووقار.
امام صادق علیه السلام فرمود: مراد از «هوناً» زندگی کردن بر اساس فطرت و هماهنگ با روحیهای است که خداوند آفریده است. یعنی بندگان خدا، خود را به تکلّف و رنج و تعب نمیاندازند.**تفسیر مجمعالبیان.***
کلمهی «سلام» در این جا به معنای سلامِ وداع با یاوهها و برخورد مسالمتآمیز است. چنانکه دربارهی حضرت ابراهیم علیه السلام میخوانیم: همین که عمویش او را طرد کرد و گفت: از من دور شو، ابراهیم گفت: (سلام علیک سأستغفر لک)**مریم، 46 - 47. ***خداحافظ، به زودی برای تو از پیشگاه خداوند طلب آمرزش خواهم کرد.
«بیتوته» به معنای شبزندهداری است، خواه تمام شب یا نیمی یا بخشی از آن. چنانکه یکی از اعمال حج، بیتوتهی زائران و حاجیان در شب یازدهم و شب دوازدهم ذیالحجه در سرزمین منی است و فقها مقدار بیتوته در آن مکان را نیمی از شب دانستهاند.
حضرت علی علیه السلام در وصف پارسایان میفرماید: «امّا اللیل فصافّون اقدامهم» آنان شبها در حال قیام و شب زندهداریاند، آنان عابدان شب، و شیران روزند.**نهجالبلاغه، خطبه همام.***
پیامها:
1- بالاترین مدال برای انسان، مدال بندگی خداست. (و عبادالرحمن) زیرا انتساب به بینهایت، انسان را بالا میبرد.
2- رفتار هر کس، نشان دهندهی شخصیّت اوست. (عبادالرحمن ... یمشون علی الارض هونا) (بندگان خاص خداوند، مظهر تواضع هستند.)
3- اسلام، دین جامعی است که حتّی برای چگونه راه رفتن برنامه دارد. (یمشون علی الارض هونا)
4- ایمان واعتقاد انسان، در رفتار شخصی او مؤثّر است. (عبادالرحمن... یمشون)
5 - تواضع، ثمرهی بندگی و نخستین نشانهی آن است. (هوناً)
6- سرچشمهی مدارا و نرمخویی بندگان خدا، ایمان است، نه ترس و ضعف آنان. (عباد الرحمن الّذین یمشون...)
7- وقار و نرمی از بارزترین صفات مؤمن است. (یمشون... هونا)
8 - تواضع نسبت به همهی مردم لازم است. (نسبت به زن و مرد، کوچک و بزرگ، دانا و نادان). (یمشون... هونا... قالوا سلاما)
9- با جاهلان مقابله به مثل نکنید. (اذا خاطبهم الجاهلون قالوا سلاما)
10- مُدارا و حلم و حوصله، از صفات بارز مؤمنان است. (قالوا سلاما)
11- تواضع باید هم در عمل باشد، (یمشون... هونا)، هم در کلام، (قالوا سلاما) و هم در عبادت. (سجداً و قیاماً)
12- با افراد نادان و فرومایه مجادله نکنید. (قالوا سلاما) (آنان سخنی در شأن خود میگویند، ولی شما سخنی عالمانه و کریمانه بگویید)
13- بهترین وقت عبادت، شب است و بین شب ونماز ومناجات، رابطه محکمی است. (یَبیتُون لربّهم) (فضای آرام، دوری از ریا، تمرکز فکر، از برکات شب است)
14- شب زندهداری و استمرار و تداوم عبادت، نشانهی بندگان خاصّ خداوند است. (فعل مضارع «یَبیتُون» نشانهی استمرار است)
15- آنچه به عبادت ارزش میدهد، اخلاص است. (لربّهم)