پیرو بحث «تبیین نظریه سیاسى اسلام» از دیدگاه منابع اسلام؛ یعنى، قرآن و سنّت و عقل گفتیم كه اسلام درباره امور گوناگون اجتماعى و به طور كلى امور دنیوى نظراتى دارد و این خود فرع آن است كه دین در امور دنیا دخالت داشته باشد و عرض كردیم كه روش بحث با افراد مختلف كه در این زمینه‌ها حرف و سخنى دارند متفاوت است: با كسانى كه مشتركات اعتقادى زیادى با ما دارند به گونه‌اى باید صحبت كرد و با مخالفین به گونه دیگر باید بحث كرد و اشاره داشتم كه بحث كردن با رقیب، جهت اقناع او، گاهى بر اساس اصول برهانى است و گاهى به روش جدلى و ما در این بحثها باید از هر دو شیوه استفاده كنیم و نیز اشاره داشتیم كه اسلام درباره سیاست، نظریه و دیدگاه مشخصى دارد و باید این نظریه را شناخت و آن را به كار بست و یكى از اركان انقلاب ما همین مسأله بود كه اسلام در مسائل سیاسى دخالت دارد و لذا این انقلاب به نام انقلاب اسلامى نامیده شده. همچنین گفتیم كه در دفاع از نظریه سیاسى اسلام و وجود بُعد سیاسى براى اسلام ممكن است ما با دو دسته روبرو شویم: دسته اول كسانى كه ممكن است اسلام را قبول نداشته باشند و یا این كه حتى معتقد به هیچ دینى نباشند. در پاسخ به این دسته نباید از روش نقلى و از آیات و روایات سود جوییم، بلكه باید روش عقلى را در نظر گیریم و ابتدا به اثبات اسلام بپردازیم و ثابت كنیم كه خدا، دین، قیامت و پیامبرى هست؛ مسلما بحث با این دسته كه با اصل دین و اسلام بیگانه‌اند، اعتقادىِ صِرف خواهد بود.
دسته دوم كسانى كه به اسلام اعتقاد دارند، یا اگر هم به اسلام اعتقاد ندارند از زبان مسلمانان سخن مى‌گویند و چنین ادّعا مى‌كنند كه اسلام مسلمانان با سیاست بیگانه است و نسبت به آن نظرى ندارد. در برابر این دسته، ما باید به بررسى و ارائه اسلامى بپردازیم كه معتقَد مسلمانان هست و بنگریم كه آن اسلام نظریه سیاسى دارد یا نه. بى‌شك در مواجهه با
( صفحه 46 )
این دسته نباید ما از متد و روش عقلىِ صِرف مدد جوییم، بلكه در پى كشف دیدگاه اسلام راجع به سیاست باید به مبانى اسلام روى آوریم كه زیربنا و ساختار اسلام را تشكیل مى‌دهند . سپس با بهره‌جویى از منابع دینى؛ یعنى، كتاب و سنّت و گزینش روش نقلى ثابت كنیم كه طبق قرآن، سنّت و سیره عملى رسول خدا و نیز سخنان و سیره اهل بیت عصمت و طهارت علیهم‌السلام اسلام چه نظرى راجع به سیاست دارد و آیا سیره و روش بزرگان دین بر دخالت در امور سیاسى بوده، یا نه.