این حقیقت که اعمال نیک و بد در روح انسان اثر میگذارد، و به آن شکل میدهد، و خوهای نیک و بد را مستحکم میکند، بازتاب گستردهای در احادیث اسلامی نیز دارد، که به عنوان نمونه سه حدیث زیر قابل دقّت فراوان است:
1 - در حدیثی از امام صادقعلیه السلام میخوانیم: «کانَ اَبِی یَقُوْلُ ما مِنْ شَیءٍ اَفْسَدُ لِلْقَلْبِ مِنْ خَطِیْئَةٍ، اِنَّ الْقَلْبَ لَیُواقِعُ الْخَطِیْئَةَ فَما تَزالُ بِهِ حَتّی تَغْلِبَ عَلَیْهِ فَیَصِیْرَ اَعْلاهُ اَسْفَلَهُ؛ پدرم (امام باقرعلیه السلام) میفرمود: چیزی بدتر از گناه قلب را فاسد نمیکند، گناه قلب را تحت تأثیر خود قرار میدهد و تدریجاً در آن اثر میکند تا بر آن غالب گردد؛ در این هنگام قلب وارونه میشود، و بالای آن پایین قرار میگیرد.»(44)
البتّه این حدیث بیشتر ناظر به دگرگون شدن افکار بر اثر گناه است، ولی در مجموع، تأثیر گناه را در تغییر روح انسان منعکس میکند.
2 - در حدیث دیگری از امام صادقعلیه السلام آمده است:
«اِذا اَذْنَبَ الرَّجُلُ خَرَجَ فی قَلْبِهِ نُکْتَةٌ سَوْداءٌ فَاِنْ تابَ اِنْمَحَتْ وَاِنْ زادَ زادَتْ، حَتَّی تَغْلِبَ عَلی قَلْبِهِ، فَلایُفْلِحُ بَعْدَها اَبَداً؛ هنگامی که انسان گناه میکند، نقطه سیاهی در قلب او پیدا میشود؛ اگر توبه کند، آن نقطه سیاه محو میشود، و اگر بر گناه بیفزاید زیادتر میشود تا تمام قلب او را فراگیرد و بعد از آن هرگز روی رستگاری نخواهد دید!»(45)
به همین دلیل، در احادیث اسلامی، نسبت به اصرار بر گناه، هشدار داده شده حتّی اصرار بر گناهان کوچک، جزء گناهان کبیره ذکر شده است.(46)
در حدیث معروف امام علی بن موسی الرّضاعلیه السلام که در جواب تقاضای مأمون برای بیان جامعی درباره حلال و حرام و فرائض و سنن، آمده از جمله مسائلی که بر آن تکیه شده است، اصرار بر گناهان صغیره است که آن را در ردیف گناهان کبیره ذکر فرموده است.(47)
3 - در حدیثی که در کتاب «خصال» از رسول خداصلی الله علیه وآله نقل شده چنین میخوانیم: «اَرْبَعُ خِصالٍ یُمِتْنَ الْقَلْبَ: اَلذَّنْبُ عَلَی الذَّنْبِ...؛ چهار عمل است که قلب را میمیراند: گناه بعد از گناه ...»(48)
شبیه همین معنی در تفسیر «الدّر المنثور» نیز آمده است.(49)
این تعبیرات بخوبی نشان میدهد که تکرار یک عمل در قلب و جان انسان بطور قطع اثر میگذارد و سرچشمه تشکیل صفات رذیله و زشت خواهد شد؛ و به همین دلیل دستور داده شده است که هرگاه لغزش و گناهی از مؤمنی سر زند، هر چه زودتر آن را با آب توبه بشوید، و آثار منفی آن را از قلب بزداید تا به صورت یک «حالت» و «ملکه» و صفت زشت درونی در نیاید؛ مخصوصاً دستور داده شده است که با احادیث روشنی بخش پیشوایان معصومعلیهم السلام این گونه زنگارها را از دل بزدایند؛ چنان که در حدیثی از پیامبر اکرمصلی الله علیه وآله میخوانیم: «اِنَّ الْقُلُوبَ لَتَرِیْنُ کَما یَرِیْنُ السَّیْفُ وَجَلائُهُ الْحَدِیْثُ؛ دلهای آدمیان زنگار میگیرد همان گونه که شمشیر زنگار میگیرد و صیقل آن حدیث است.»(50)