این سؤالی است که بسیاری از خود میکنند که بعد از انجام یک عبادت خوب احساس نشاط میکنیم آیا این نشانه ریا نیست؟ و پاسخ آن این است که اگر سرچشمه نشاط توفیقی باشد که خدا به او داده و نورانیّت و روحانیّتی باشد که از ناحیه عبادات در وجود انسان حاصل میشود هیچ منافاتی با خلوص نیّت ندارد؛ آری! اگر این نشاط از مشاهده مردم از اعمال او حاصل گردد منافات با خلوص دارد هر چند موجب بطلان عمل نمیشود مشروط به این که مقدار یا کیفیّت اعمال خود را بر اثر مشاهده مردم به هیچ وجه تغییر ندهد.
این معنی در روایات اسلامی نیز آمده است:
در حدیثی از امام باقرعلیه السلام میخوانیم: که در پاسخ سؤالی که یکی از یارانش در این زمینه عنوان کرد و عرضه داشت کسی عمل خیری انجام داده و دیگری آن را میبیند و صاحب عمل خوشحال میشود، آیا این معنی با خلوص نیّت منافات دارد؟ فرمود: لا بَأْسَ، ما مِنْ اَحَدٍ اِلاّ وَ هُوَ یُحِبُّ اَنْ یَظْهَرَ لَهُ فی الْنّاسِ الْخَیْرُ اِذا لَمْ یَکُنْ صَنَعَ ذلِکَ لِذلِکَ! ؛ اشکالی ندارد، هر کسی دوست دارد که در میان مردم کار خیر او آشکار گردد (و مردم او را به نیکوکاری بشناسند) مشروط بر این که عمل خیر را برای این هدف انجام نداده باشد.(347)
در حدیث دیگر میخوانیم که «ابوذر» شبیه این سؤال را از پیغمبر اکرمصلی الله علیه وآله نمود و عرض کرد انسان عملی برای خویش (به قصد قربت) انجام میدهد و مردم او را دوست میدارند؛ پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «تِلْکَ عاجِلُ بُشْری الْمُؤْمِنِ؛ این بشارت سریعی است که نصیب مؤمن (در دنیا) میشود.»(348)