تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد3
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

آیه 53 ـ 55

آیه و ترجمه

أَمْ لهَُمْ نَصِیبٌ مِّنَ الْمُلْکِ فَإِذاً لا یُؤْتُونَ النَّاس نَقِیراً(53)

أَمْ یـحـْسـدُونَ النَّاس عـَلی مـَا ءَاتَاهُمُ اللَّهُ مِن فَضلِهِ فَقَدْ ءَاتَیْنَا ءَالَ إِبْرَهِیمَ الْکِتَب وَ الحِْکْمَةَ وَ ءَاتَیْنَهُم مُّلْکاً عَظِیماً(54)

فَمِنهُم مَّنْ ءَامَنَ بِهِ وَ مِنهُم مَّن صدَّ عَنْهُ وَ کَفَی بجَهَنَّمَ سعِیراً(55)

ترجمه:

53 - آیا آنها (یهود) سهمی در حکومت دارند (که بخواهند چنین قضاوتی کنند؟) در حالی که اگر چنین بود به مردم هیچ حقی نمیدادند (و همه چیز را در انحصار خود میگرفتند).

54 - بـا ایـنـکـه بـه مـردم (پـیـامـبر و خاندانش) در برابر آنچه خدا از فضلش به آنها بـخـشـیـده، حـسـد مـیـورزنـد (چـرا حـسـد مـیـورزنـد) بـا ایـنـکـه بـه آل ابـراهـیـم (که یهود از خاندان او هستند) کتاب و حکمت دادیم و حکومت عظیمی در اختیار آنها قرار دادیم.

55 - ولی جـمـعی از آنها به آن ایمان آوردند و جمعی ایجاد مانع در راه آن نمودند و شعله فروزان آتش دوزخ برای آنها کافی است!

تفسیر:

در تـفـسـیـر دو آیـه گـذشـتـه گـفته شد که یهود به خاطر جلب توجه بت پرستان مکه گـواهی دادند که بت پرستی قریش از خدا پرستی مسلمانان بهتر است! و حتی خود آنان در مـقـابـل بتها سجده کردند!، در این آیات این نکته یادآوری شده که قضاوت آنان به دو دلیل فاقد ارزش و اعتبار است:

1 - آنـهـا (یـهـود) از نـظـر مـوقـعـیـت اجـتـماعی، آن ارزش را ندارند که بتوانند بین افراد قـضـاوت و حـکـومـت کـنند و هرگز مردم حق حکومت و قضاوت در میان خود را به آنها واگذار نکرده اند تا آنها بتوانند دست به چنین کاری بزنند (ام لهم نصیب من الملک).

به علاوه آنها هیچگاه شایستگی حکومت مادی و معنوی بر مردم را ندارند،


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 466@@@

زیـرا آنـچـنـان روح انحصار طلبی بر آنان چیره شده که اگر چنان موقعیتی را پیدا کنند به هیچکس، هیچ حقی، نخواهند داد، و همه امتیازات را در بست به خودشان تخصیص ‍ میدهند! (فاذا لا یؤتون الناس نقیرا).**(نقیر) از ماده نقر (بر وزن فقر) به معنی کوبیدن چیزی است که منتهی به ایجاد حفره و سوراخ شود و منقار را نیز به همین دلیل منقار گفته اند و بعضی می گویند: نقیر همان گودی بسیار کوچکی است که در پشت هسته خرما به چشم می خورد و معمولا کنایه از امور بسیار کوچک می باشد.***

بنابراین با توجه به اینکه قضاوت یهود از چنین روحیهای سرچشمه گرفته که همواره حق را به خود یا به کسانی میدهند که در مسیر منافع آنها باشند مسلمانان هرگز نباید از این گونه سخنان، نگرانی بخود راه دهند.

2 - این گونه قضاوتهای نادرست از حسادت آنها نسبت به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سـلم) و خـانـدانـش سـرچـشـمـه مـی گـیـرد و بـه هـمـیـن دلیل بی ارزش است، آنها بر اثر ظلم و ستم و کفران نعمت، مقام نبوت و حکومت را از دست دادنـد، و بـه هـمین جهت مایل نیستند این موقعیت الهی به دست هیچکس سپرده شود، و لذا نسبت بـه پـیـامـبـر اسـلام (صـلی الله عـلیـه و آله و سـلم) و خـانـدانـش کـه مشمول این موهبت الهی شده اند حسد میورزند، و با آنگونه قضاوتهای بی اساس میخواهند آبی بر شعله های آتش حسد خویش بپاشند (ام یحسدون الناس علی ما آتیهم الله من فضله).

سـپس میفرماید: چرا از اعطای چنین منصبی به پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) و خـانـدان بـنـی هـاشـم تعجب و وحشت میکنید و حسد میورزید در حالی که خداوند به شما و دودمـان آل ابـراهیم، کتاب آسمانی و حکمت و دانش و حکومت پهناوری (همچون حکومت موسی و سلیمان و داود) داد، اما متاءسفانه شما مردم ناخلف آن سرمایه های معنوی و مادی پر ارزش را بـر اثـر شـرارت و قـسـاوت از دسـت دادیـد (فـقـد آتـیـنـا آل ابراهیم الکتاب و الحکمة و آتیناهم ملکا عظیما).


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 467@@@

از آنچه گفتیم روشن شد که منظور از ((ناس)) در ((ام یحسدون الناس)) پیامبر اسلام و خـانـدان او اسـت، زیـرا نـاس به معنی جمعی از مردم است، و اطلاق آن بر یک نفر (تنها شـخـص پـیـامـبـر) مـا دامـی کـه قـریـنـهـای در کـار نـبـاشـد جـایـز نـیـسـت**کلمه (ناس) اسم جمع است و ضمیر جمع که در آیه به آن برگشته نیز این معنی را تأیید می کند.*** بـه عـلاوه کلمه ((آل ابراهیم)) (خاندان ابراهیم) قرینه دیگری است که منظور از ناس، پیامبر اسلام و خـانـدان او اسـت، زیـرا از قـریـنـه مقابله، چنین استفاده میشود که ما اگر به خاندان بنی هاشم چنین موقعیتی را دادیم تعجب ندارد، زیرا به خاندان ابراهیم نیز بر اثر شایستگی، آن همه موقعیت معنوی و مادی بخشیدیم.

در روایـات مـتـعـددی کـه در مـنـابـع اهـل تـسنن و شیعه آمده است تصریح شده که منظور از ((ناس)) خاندان پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) میباشد:

از امـام بـاقـر (عـلیـهـالسـلام) در ذیـل ایـن آیـه چـنـیـن نـقـل شده است که فرمود: خداوند در خاندان ابراهیم پیامبران و انبیاء و پیشوایان قرار داد (سـپـس بـه یـهـود خـطـاب مـیـکـند) چگونه حاضرید در برابر آن اعتراف کنید، اما درباره آل مـحـمـد (صـلی الله عـلیـه و آله و سلم) انکار مینمائید.**تفسیر برهان جلد اول صفحه 376، و در تفسیر روح المعانی نیز حدیثی به همین مضمون نقل شده است (روح المعانی جلد پنجم صفحه 52).***

و در روایت دیگری از امام صادق (عـلیـه السـلام) مـیـخـوانـیـم کـه دربـاره ایـن آیـه سـؤال کـردنـد فـرمـود:

((نـحـن المـحـسـودون: یـعـنـی مـائیـم کـه در مـورد حـسد دشمنان قرار گرفته ایم)).**تفسیر برهان جلد اول صفحه 376، و در تفسیر روح المعانی نیز حدیثی به همین مضمون نقل شده است (روح المعانی جلد پنجم صفحه 52).***

و در تـفـسـیـر ((درالمـنـثـور)) از ابـن مـنـذر، و طـبـرانـی از ابـن عـبـاس، نقل شده است که درباره این آیه میگفت: منظور از ((ناس)) در این آیه مائیم نه دیگران.


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 468@@@

سـپـس در آخـریـن آیـه مـی گـویـد: ((جـمـعـی از مـردم آن زمـان بـه کـتاب آسمانی که بر آل ابـراهـیم نازل شده بود ایمان آوردند و بعضی دیگر (نه تنها ایمان نیاوردند بلکه) در راه پـیـشـرفـت آن ایـجاد مانع کردند و شعله فروزان آتش دوزخ برای آنها کافی است (فمنهم من آمن به و منهم من صد عنه و کفی بجهنم سعیرا).

هـمـچـنـیـن کسانی که به این کتاب آسمانی که بر پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله و سلم) نازل گردیده کفر میورزند نیز به همان سرنوشت گرفتار خواهند شد.