تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد3
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

باز هم دفاع از حقوق زنان

در آغـاز سـوره گـفـتـیـم کـه آیـات ایـن سـوره بـا بـسـیـاری از اعـمال ناروای دوران جاهلیت مبارزه می کند، در آیه مورد بحث به چند عادت ناپسند آن دوران اشاره گردیده است و به مسلمانان هشدار داده شده که آلوده آنها نشوند:

1 - زنـان را بـه خـاطـر امـوالشـان زنـدانـی نـکـنـیـد - هـمـانـطـور کـه در شـاءن نـزول گـفته شد یکی از رفتارهای ظالمانه مردان، در دوران جاهلیت این بود که با زنان ثـروتـمـنـدی کـه از زیـبـایـی بـهـره ای نـداشـتـنـد ازدواج مـی کـردنـد، سـپس آنها را به حـال خـود وامی گذاردند نه آنها را طلاق می دادند و نه همچون یک همسر با آنها رفتار می نـمـودنـد، بـه امـیـد ایـن کـه مـرگـشـان فرا رسد و اموالشان را تملک کنند، آیه فوق می گـویـد: ((ای افـراد بـا ایـمـان بـرای شـما حلال نیست که از زنان از روی اکراه و ایجاد نـاراحـتـی، ارث بـبـریـد)) (یـا ایـهـا الذیـن آمـنـوا لا یحل لکم ان ترثوا النساء کرها).

و به این ترتیب عمل فوق را محکوم ساخته است.

2 - زنـان را بـرای حـلال کـردن مـهـر خـود تـحـت فـشـار قرار ندهید - یکی دیگر از عادات نکوهیده آنها این بود که زنان را با وسایل گوناگون، تحت فشار می گذاشتند تا مهر خـود را بـبـخـشـند و طلاق گیرند، این کار مخصوصا بیشتر در موقعی بود که زن مهریه سـنـگینی داشت، آیه فوق این کار را ممنوع ساخته و می فرماید: آنها را تحت فشار قرار نـدهـیـد، بـه خـاطـر ایـن کـه قـسـمـتـی از آنچه را به آنها پرداخته اید تملک کنید)) (و لا تعضلوهن لتذهبوا ببعض ما آتیتموهن).

ولی ایـن حـکم استثنایی دارد که در جمله بعد به آن اشاره شده است و آن این که اگر آنها مرتکب عمل زشت و ننگینی گردند شوهران می توانند آنها را تحت فشار قرار دهند، تا مهر خود را حلال کرده و طلاق بگیرند)) (الا ان یاتین بفاحشة مبینة).

در حقیقت این کار یک نوع مجازات و شبیه به گرفتن غرامت در برابر کارهای


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 356@@@

ناروای این دسته از زنان است.

آیـا مـنـظـور از ((فـاحـشـة مـبـیـنـة)) (عـمـل زشـت آشـکـار) در آیـه فـوق، خـصـوص اعـمال منافی عفت است یا هر گونه ناسازگاری شدید؟ در میان مفسران گفتگو است، ولی در حـدیـثـی کـه از امـام بـاقـر (عـلیـه السـلام) نقل شده تصریح گردیده که هر گونه مـخـالفـت شـدیـد زن و نـافـرمـانـی و نـاسـازگـاری او را شامل می شود**تفسیر نور الثقلین جلد 1 صفحه 257.*** (البته منظور هر مخالفت جزئی نیست زیرا در مفهوم کلمه ((فاحشه)) اهمیت و فوق العادگی افتاده است و ذکر کلمه ((مبینة)) نیز آن را تاءکید می کند).

3 - سـپـس دسـتـور مـعـاشـرت شـایـسـتـه و رفتار انسانی با زنان را صادر می کند و می فرماید: ((با آنها شایسته معاشرت کنید)) (وعاشروهن بالمعروف).

و بـه دنـبـال آن اضـافـه مـی کـنـد: ((حـتـی اگـر بـه جـهـاتـی از هـمـسـران خود رضایت کـامل نداشته باشید و بر اثر اموری آنها در نظر شما ناخوشایند باشند (فورا تصمیم بـه جـدایـی نـگـیـریـد و تـا آنـجـا کـه در قدرت دارید مدارا کنید). زیرا ممکن است شما در تـشـخـیـص خـود گـرفـتار اشتباه شده باشید، و آنچه را نمی پسندید خداوند در آن خیر و بـرکـت و سـود فـراوانـی قـرار داده بـاشـد)) (فـان کـرهـتموهن فعسی ان تکرهوا شیئا و یجعل الله فیه خیرا کثیرا).

بـنـابـر ایـن تا کارد به استخوان شما نرسد سزاوار است معاشرت به معروف و رفتار شـایـسـتـه را تـرک نـکـنـیـد بـخصوص اینکه بسیار می شود که همسران درباره یکدیگر گـرفتار سوءظنهای بی دلیل و حب و بغضهای بی جهت می گردند و قضاوتهای آنها در ایـن حـال غـالبـا نـادرسـت مـی بـاشـد، تـا آنجا که خوبیها در نظرشان بدی و بدیها در نـظـرشـان خـوبی جلوه می کند، ولی با گذشت زمان و مدارا کردن، تدریجا حقایق آشکار می شود.


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 357@@@

ضـمـنـا باید توجه داشت تعبیر به ((خیرا کثیرا)) که در آیه به همسرانی که مدارا می کـنند نوید داده شده مفهوم وسیعی دارد که یکی از مصادیق روشن آن فرزندان صالح و با لیاقت و ارزشمند است.


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 358@@@