تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد3
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

سهم ارث همسران از یکدیگر

در آیه بعد چگونگی ارث زن و شوهر از یکدیگر توضیح داده می شود. قرآن می گوید: ((مرد نیمی از اموال همسر خود را در صورتی که او فرزندی نداشته باشد به ارث می برد)) (و لکم نصف ما ترک ازواجکم ان لم یکم لهن ولد)

ولی اگر فرزند و یا فرزندانی داشته باشد (حتی اگر از شوهر دیگری باشد) شوهر تنها یک چهارم مال را به ارث می برد (فان کان لهن ولد فلکم الربع مما ترکن).

البته این تقسیم نیز ((بعد از پرداخت بدهی های همسر و انجام وصیتهای مالی اوست)) (من بعد وصیة یوصین بها او دین).

((اما ارث زنان از ثروت شوهران در صورتی که شوهر فرزندی نداشته باشد یک چهارم اصل مال است)) (و لهن الربع مما ترکتم ان لم یکن لکم ولد).

((ولی اگر شوهران فرزندی داشته باشند (اگر چه این فرزند از همسر دیگری باشد) سهم زنان به یک هشتم می رسد)) (فان کان لکم ولد فلهم الثمن مما ترکتم).

این تقسیم نیز همانند تقسیم سابق ((بعد از پرداخت بدهکاریهای شوهر و انجام وصیت مالی اوست)). (من بعد وصیة توصون بها او دین).

قابل توجه آنکه سهام شوهران و زنان در صورتی که شخص میت فرزند داشته باشد به نصف قلیل می یابد، و آن برای رعایت حال فرزندان است.

و علت اینکه سهم شوهران دو برابر سهم زنان قرار داده شده همان است که مشروحا در بحث سابق درباره ارث پسر و دختر گفته شد.


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 332@@@

توجه به این نکته نیز لازم است که سهمی که برای زنان تعیین شده (اعم از یک چهارم یا یک هشتم) اختصاص به یک همسر ندراد بلکه اگر مردان همسران متعدد داشته باشد سهم مذکور بین همه آنها بطور مساوی تقسیم خواهد شد و ظاهر آیه فوق نیز همین است.

سپس حکم ارث برادران و خواهران را بیان می کند و می گوید: ((اگر مردی از دنیا برود و برادران و خواهران از او ارث ببرند، یا زنی از دنیا برود و برادر و یا خواهری داشته باشد هر یک از آنها یک ششم مال را به ارث می برند)) (و ان کان رجل یورث کلالة او امراءة و له اخ او اخت فلکل واحد منهم السدس).

این در صورتی است که از شخص متوفی یک برادر و یک خواهر باقی بماند.

((اما اگر بیش از یکی باشد مجموعا یک ثلث می برند)) یعنی باید ثلث مال را در میان خودشان تقسیم کنند (فان کانوا اکثر من ذلک فهم شرکاء فی الثلث).

سپس اضافه می کند: ((این در صورتی است که وصیت قبلا انجام گیرد و دیون از آن خارج شود)) (منبعد وصیة یوصی بها او دین).

((در حالی که وصیت و همچنین دین جنبه زیان رسانیدن به ورثه نداشته باشد)) (غیر مضار).

به این معنی که بیش از ثلث وصیت نکند، زیرا طبق روایاتی که از پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اهل بیت (علیه السلام) وارد شده وصیت بیش از ثلث اضرار به ورثه است و نفوذ آن مشروط به رضایت آنها می باشد، و یا اینکه برای محروم ساختن ورثه و زیان رسانیدن به آنها اعتراف به دیون و بدهیهایی کند، در حالی که بدهکار نباشد.

در پایان برای تاءکید می فرماید: ((این توصیه ای است الهی که باید محترم شمرده شود، زیرا خداوند به منافع و مصالح شما آگاه است که این احکام را مقرر داشته و نیز از نیات وصیت کنندگان آگاه می باشد، در عین حال حلیم است و کسانی را که بر خلاف فرمان او را رفتار می کنند، فورا مجازات نمی نماید)) (وصیة من الله و الله علیم حلیم).


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 333@@@