تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد3
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

این تفاوتها برای چیست؟

بـسـیـاری از خـود مـی پـرسـنـد چـرا بعضی از افراد استعدادشان بیشتر و بعضی کمتر، بعضی زیبا و بعضی دیگر از زیبایی، کم بهره اند، بعضی از نظر جسمی فوق العاده نـیـرومـنـد و بـعـضـی مـعـمـولی هـسـتـنـد، آیـا ایـن ((تـفـاوتـهـای طـبـیـعـی)) بـا اصل عدالت پروردگار سازگار است؟

در پاسخ باید به چند نکته توجه داشت:

1 - قـسـمـتـی از تـفـاوتـهـای جـسـمـی و روحـی و مـردم بـا یـکـدیـگـر مـعـلول اخـتـلافـات طـبـقـاتـی و مـظـالم اجـتـمـاعـی و یـا سـهـل انـگـاریـهـای مـردم اسـت کـه هـیـچ گـونـه ارتباطی به دستگاه آفرینش ‍ ندارد، مثلا بـسـیـاری از فـرزنـدان ثـروتـمـنـدان از فـرزندان مردم فقیر هم از نظر جسمی قویتر و زیـبـاتـر و هـم از نـظـر اسـتـعـداد پـیـشـرفـتـه تـرنـد، بـه دلیل اینکه آنها از تغذیه و بهداشت کافی بهره مندند در حالی که اینها در محرومیت قرار دارنـد، و یـا افـرادی هـسـتـنـد کـه بـر اثـر تـنـبـلی و سـهـل انگاری نیروهای جسمی و روحی خود را از دست می دهند. این گونه اختلافها را باید ((اخـتـلافـهـای سـاخـتگی و بی دلیل)) دانست که با از بین رفتن نظام طبقاتی و تعمیم عـدالت اجـتـمـاعـی از مـیـان خـواهـد رفت، و هیچ گاه اسلام و قرآن بر این گونه تفاوتها صحه نگذاشته است.

2 - قـسـمتی دیگر از این تفاوتها، طبیعی و لازمه آفرینش انسان است یعنی یک جامعه اگر هم از عدالت اجتماعی کامل برخوردار باشد تمام افرادش همانند مصنوعات یک کارخانه یک شـکـل و یـک جور نخواهند بود و طبعا با هم تفاوتهایی خواهند داشت، ولی باید دانست که مـعـمـولا مـواهـب الهـی و اسـتـعدادهای جسمی و روحی انسانها آنچنان تقسیم شده که هر کسی قـسـمـتـی از آن را دارد، یـعنی کمتر کسی پیدا می شود که این مواهب را یکجا داشته باشد، یـکـی از نـیـروی بـدنـی کـافی برخوردار است، و دیگری استعداد ریاضی خوبی دارد، یکی ذوق شعر، و دیگری عشق به تجارت، و بعضی هوش سرشاری برای کشاورزی، و بعضی از استعدادهای


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 407@@@

ویژه دیگری برخوردارند، مهم این است که جامعه یا خود اشخاص، استعدادها را کشف کنند، و آنها را در محیط سالمی پرورش دهند، تا هر انسانی بتواند نقطه قوت خویش را آشکار سازد و از آن بهره برداری کند.

3 - ایـن موضوع را نیز باید یادآوری کرد که یک جامعه همانند یک پیکر انسان، نیاز به بافتها و عضلات و سلولهای گوناگون دارد، یعنی همانطور که اگر یک بدن، تمام از سـلولهـای ظریف همانند سلولهای چشم و مغز ساخته شده باشد دوام ندارد، و یا اگر تمام سـلولهـای آن خـشـن و غیر قابل انعطاف همانند سلولهای استخوانی باشند کارایی کافی بـرای وظـایـف مختلف نخواهد داشت، بلکه باید از سلولهای گوناگونی که یکی وظیفه تـفـکـر و دیـگـری مـشـاهـده و دیـگـری شـنـیـدن و دیـگـری سـخـن گـفـتـن را عـهده دار شوند تـشـکـیـل شـده بـاشـد، هـمـچـنـیـن بـرای بـه وجـود آمـدن یـک ((جـامـعـه کـامـل)) نیاز به استعدادها و ذوقها و ساختمانهای مختلف بدنی و فکری است، اما نه به ایـن مـعـنـی کـه بـعـضـی از اعضاء پیکر اجتماع در محرومیت به سر برند و یا خدمات آنها کـوچک شمرده شود و یا تحقیر گردند، همانطور که سلولهای بدن با تمام تفاوتی که دارند همگی از غذا و هوا و سایر نیازمندیها به مقدار لازم بهره می گیرند.

و بـه عـبـارت دیـگـر تـفاوت ساختمان روحی و جسمی در آن قسمتهایی که طبیعی است (نه ظـالمانه و تحمیلی) مقتضای ((حکمت)) پروردگار است و عدالت هیچ گاه نمی تواند از حکمت جدا باشد، فی المثل اگر تمام سلولهای بدن انسان یکنواخت آفریده می شد، دور از حـکـمـت بـود، و عـدالت بـه مـعـنـی قـرار دادن هـر چـیـز در مـحـل مـنـاسـب خـود نـیـز در آن وجـود نـداشـت، هـمـچـنـیـن اگـر یـک روز تـمـام مـردم جـامـعـه مثل هم فکر کنند و استعداد همانندی داشته باشند در همان یک روز وضع جامعه به کلی درهم می ریزد.

بنابر این آنچه در آیه فوق درباره اختلاف ساختمان زن و مرد آمده در واقع

اشاره ای به همین موضوع است زیرا بدیهی است که اگر تمام افراد بشر، مرد و یا همه زن بـاشـنـد، نـسـل بـشـر به زودی منقرض می شود و علاوه بر اینکه قسمت مهمی از لذات مـشـروع بـشر از میان می رود، حال اگر جمعی ایراد کنند که چرا بعضی زن و بعضی مرد آفـریـده شـده انـد و ایـن چـگـونه با عدالت پروردگار می سازد، مسلم است که این ایراد منطقی نخواهد بود، زیرا آنها به حکمت آن نیندیشیده اند.


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 409@@@