آیه و ترجمه
وَ لا تـَنـکـِحـُوا مـَا نـَکـَحَ ءَابَاؤُکم مِّنَ النِّساءِ إِلا مَا قَدْ سلَف إِنَّهُ کانَ فَحِشةً وَ مَقْتاً وَ ساءَ سبِیلاً(22)
ترجمه:
22 - بـا زنـانـی کـه پدران شما با آنها ازدواج کرده اند، هرگز ازدواج نکنید! مگر آنها کـه در گـذشـتـه (قـبـل از نـزول ایـن حـکـم) انـجـام شـده اسـت؛ زیـرا ایـن کـار، عمل زشت و تنفر آور است و روش نادرستی می باشد.
شان نزول:
در زمان جاهلیت معمول بود که هر گاه کسی از دنیا می رفت و همسر و فرزندان از خود به یـادگـار مـی گـذاشـت، در صـورتی که آن همسر، نامادری فرزندان او بود، فرزندانش نـامـادری را هـمـانـنـد امـوال او بـه ارث مـی بـردنـد، به این ترتیب که آنها حق داشتند با نـامـادری خـود ازدواج کـنـنـد و یـا او را به ازدواج شخص دیگری در آورند، پس از اسلام، حادثه ای برای یکی از مسلمانان پیش آمد و آن این که: یکی از انصار بنام ((ابو قیس)) از دنـیـا رفـت فـرزنـدش بـه نـامـادری خـود پـیـشـنهاد ازدواج نمود، آن زن گفت: من تو را فـرزنـد خـود مـی دانـم و چـنـیـن کـاری را شـایـسـتـه نـمـی بـیـنـم. ولی بـا ایـن حـال از پـیغمبر (صلی الله علیه وآله) کسب تکلیف می کنم، سپس موضوع را خدمت پیامبر (صـلی الله عـلیـه وآله) عـرض کـرد، و کـسـب تـکـلیـف نـمـود، آیـه فـوق نازل شد و از این کار به شدت نهی کرد.
تفسیر:
هـمـانـطـور کـه در شـاءن نـزول نـیـز اشـاره شـد، آیـه خـط بـطـلان بـه یـکـی از اعـمـال نـاپـسـنـد دوران جـاهـلیت می کشد و می گوید: ((با زنانی که پدران شما با آنها ازدواج کرده اند ازدواج نکنید)) (و لا تنکحوا ما نکح آبائکم من النساء).
امـا از آنـجـا کـه هـیـچ قـانـونـی معمولا شامل گذشته نمی شود، اضافه می فرماید: مگر ازدواجهایی که پیش از این انجام شده است)) (الا ما قد سلف).
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 362@@@
سـپـس بـرای تـاءکـید مطلب، سه تعبیر شدید درباره این نوع ازدواج بیان می فرماید: نخست این که می گوید: ((این عمل، کار بسیار زشتی است)) (انه کان فاحشة).
و بـعـد اضـافه می کند: ((عملی است که موجب تنفر)) در افکار مردم است یعنی طبع بشر آن را نمی پسندد (و مقتا).
و در پایان می فرماید: ((روش نادرستی است)) (و ساء سبیلا).
حـتـی در تـاریـخ مـی خـوانـیم که مردم جاهلی نیز این نوع ازدواج را ((مقت)) (تنفرآمیز) و فرزندانی که ثمره آن بودند ((مقیت)) (فرزندان مورد تنفر) می نامیدند.
روشن است که این حکم به خاطر مصالح و فلسفه های مختلفی مقرر شده، زیرا ازدواج با نامادری از یک سو همانند ازدواج با مادر است چون نامادری در حکم مادر دوم محسوب می شود. و از سوی دیگر تجاوز به حریم پدر و هتک احترام او است.
و از همه گذشته، این عمل، تخم نفاق را در میان فرزندان یک شخص می پاشد زیرا ممکن اسـت بـر سـر تـصـاحب نامادری میان آنها اختلاف واقع شود حتی میان پدر و فرزند ایجاد رقـابـت مـی کـنـد زیـرا مـعـمـولا مـیـان هـمـسـر دوم و هـمـسـر اول رقابت و حسادت وجود دارد، اگر این کار (ازدواج با نامادری) در حیات پدر او صورت گیرد نیز ممکن است یک نوع حسادت، نسبت به پدر از دست رفته خود پیدا کند.
تـعـبـیـرات سـه گـانـه ای کـه دربـاره نـکـوهـش ایـن عمل در آیه فوق آمده بعید نیست به ترتیب اشاره به سه فلسفه بالا باشد.
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 363@@@