تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد3
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

آیه 11 - 12

آیه و ترجمه

یُوصِیکمُ اللَّهُ فی أَوْلَدِکمْ لِلذَّکَرِ مِثْلُ حَظ الاُنثَیَینِ فَإِن کُنَّ نِساءً فَوْقَ اثْنَتَینِ فَلَهُنَّ ثُلُثَا مَا تَرَک وَ إِن کانَت وَحِدَةً فَلَهَا النِّصف وَ لاَبَوَیْهِ لِکلِّ وَحِدٍ مِّنهُمَا السدُس مِمَّا تَرَک إِن کانَ لَهُ وَلَدٌ فَإِن لَّمْ یَکُن لَّهُ وَلَدٌ وَ وَرِثَهُ أَبَوَاهُ فَلاُمِّهِ الثُّلُث فَإِن کانَ لَهُ إِخْوَةٌ فَلاُمِّهِ السدُس مِن بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصی بهَا أَوْ دَیْنٍ ءَابَاؤُکُمْ وَ أَبْنَاؤُکُمْ لا تَدْرُونَ أَیُّهُمْ أَقْرَب لَکمْ نَفْعاً فَرِیضةً مِّنَ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ کانَ عَلِیماً حَکِیماً(11)

* وَ لَکمْ نِصف مَا تَرَک أَزْوَجُکمْ إِن لَّمْ یَکُن لَّهُنَّ وَلَدٌ فَإِن کانَ لَهُنَّ وَلَدٌ فَلَکمُ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکنَ مِن بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصِینَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ وَ لَهُنَّ الرُّبُعُ مِمَّا تَرَکْتُمْ إِن لَّمْ یَکن لَّکُمْ وَلَدٌ فَإِن کانَ لَکمْ وَلَدٌ فَلَهُنَّ الثُّمُنُ مِمَّا تَرَکتُم مِّن بَعْدِ وَصِیَّةٍ تُوصونَ بِهَا أَوْ دَیْنٍ وَ إِن کانَ رَجُلٌ یُورَث کلالَةً أَوِ امْرَأَةٌ وَ لَهُ أَخٌ أَوْ أُخْتٌ فَلِکلِّ وَحِدٍ مِّنْهُمَا السدُس فَإِن کانُوا أَکثَرَ مِن ذَلِک فَهُمْ شرَکاءُ فی الثُّلُثِ مِن بَعْدِ وَصِیَّةٍ یُوصی بهَا أَوْ دَیْنٍ غَیرَ مُضارٍّ وَصِیَّةً مِّنَ اللَّهِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَلِیمٌ(12)


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 320@@@

ترجمه:

11 - خداوند به شما درباره فرزندانتان سفارش می کند که (از میراث) برای پسر به اندازه سهم دو دختر باشد و اگر فرزندان شما (دو دختر و) بیش از دو دختر بوده باشد دو سوم میراث از آن آنها است و اگر یکی بوده باشد نیمی (از میراث) از آن او است، و برای پدر و مادر او (کسی که از دنیا رفته) هر کدام یک ششم میراث است اگر فرزندی داشته باشد و اگر فرزندی نداشته باشد و (تنها) پدر و مادر از او ارث برند برای مادر او یک سوم است و اگر او برادرانی داشته باشد، مادرش یک ششم می برد (و پنج ششم باقیمانده برای پدر است) (همه اینها) بعد از انجام وصیتی است که او کرده است و بعد از ادای دین است - شما نمی دانید پدران و مادران و فرزندانتان کدامیک برای شما سودمندترند این فریضه الهی است و خداوند دانا و حکیم است.

12 - و برای شما نصف میراث زنانتان است اگر آنها فرزندی نداشته باشند و اگر فرزندی برای آنها باشد یک چهارم از آن شماست پس از انجام وصیتی که کرده اند و ادای دین (آنها)، و برای زنان شما یک چهارم میراث شما است اگر فرزندی نداشته باشید و اگر برای شما فرزندی باشد یک هشتم از آن آنها است، بعد از انجام وصیتی که کرده اید و ادای دین، و اگر مردی بوده باشد که کلاله (خواهر یا برادر) از او ارث می برد یا زنی که برادر یا خواهری دارد سهم هر کدام یک ششم است (اگر برادران و خواهران مادری باشند) و اگر بیش از یک نفر باشند آنها شریک در یک سوم هستند پس از انجام وصیتی که شده و ادای دین، بشرط آنکه (از طریق وصیت و اقرار به دین) به آنها ضرر نزند این سفارش خدا است و خدا دانا و بردبار است.

شاءن نزول:

عبد الرحمن بن ثابت انصاری برادر حسان بن ثابت شاعر معروف صدر اسلام از دنیا رفت در حالی که یک همسر و پنج برادر از او به یادگار مانده بود، برادران میراث عبد الرحمن را در میان خود قسمت کردند و به همسر او چیزی ندادند، او جریان را به خدمت پیامبر صلی اللّه علیه و آله عرض کرد، و از آنها شکایت نمود،


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 321@@@

در این هنگام آیات فوق نازل شد و در آن، میراث همسران دقیقا تعیین گردید.

و نیز از جابر بن عبد الله نقل شده که می گوید: بیمار شده بودم، پیامبر صلی اللّه علیه و آله از من عیادت کرد، من بی هوش شده بودم، پیامبر صلی اللّه علیه و آله آبی خواست و با مقداری از آن وضو گرفت، و بقیه را بر من پاشید، من به هوش آمدم، عرض کردم ای رسول خدا! تکلیف اموال من بعد از من چه خواهد شد؟ پیامبر صلی اللّه علیه و آله خاموش ‍ گشت، چیزی نگذشت که آیات فوق نازل گردید و سهم وراث در آن تعیین شد.

تفسیر: