تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نمونه، جلد3
آیت الله مکارم شیرازی با همکاری جمعی از فضلاء و دانشمندان‏‏‏‏‏

امید بخش ترین آیات قرآن

آیـه فـوق صـریحا اعلام می کند که همه گناهان ممکن است مورد عفو و بخشش واقع شوند، ولی ((شرک)) به هیچ وجه بخشوده نمی شود، مگر اینکه از آن دست بردارند و توبه کـنـند و موحد شوند، و به عبارت دیگر هیچ گناهی به تنهایی ایمان را از بین نمی برد هـمـانـطـور که هیچ عمل صالحی با شرک، انسان را نجات نمی بخشد (ان الله لا یغفر ان یشرک به و یغفر ما دون ذلک لمن یشاء).

ارتباط این آیه با آیات سابق از این نظر است که یهود و نصاری هر یک به نوعی مشرک بودند، و قرآن به وسیله این آیه به آنها اعلام خطر می کند که این عقیده را ترک گویند که گناهی است غیر قابل بخشش.

سـپـس در پـایـان آیـه دلیـل این موضوع را بیان کرده می فرماید: ((کسی که برای خدا شریکی قایل شود گناه بزرگی مرتکب شده است)) (و من یشرک بالله فقد افتری اثما عظیما).**(افتری) از ماده (فری) (بر وزن فرد) در اصل به معنی قطع کردن است و از آنجا که اگر بخشی از چیز سالمی را قطع کنند، فاسد و خراب می شود، به معنی هر کار خلاف و از جمله شرک و دروغ و تهمت می باشد.***

ایـن آیـه از آیـاتـی است که افراد موحد را به لطف و رحمت پروردگار دلگرم می سازد، زیرا در این آیه خداوند امکان بخشش گناهان را غیر از شرک بیان


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 454@@@

کـرده اسـت، و طـبـق روایـتـی که مرحوم طبرسی در مجمع البیان از امیر مؤمنان علی (علیه السـلام) نقل کرده، این آیه امید بخش ترین آیات قرآن است: ((ما فی القرآن آیة ارجی عندی من هذه الایة)).

و بـه گفته ابن عباس ((این آیه از جمله آیاتی است که خداوند در سوره نساء بیان کرده و برای افراد باایمان بهتر است از آنچه خورشید بر آن می تابد)).

زیـرا افـراد بـسـیاری هستند که مرتکب گناهان عظیمی می شوند و برای همیشه از رحمت و آمـرزش الهـی مـاءیـوس می گردند، و همان سبب می شود که در باقیمانده عمر، راه گناه و خطا را با همان شدت بپیمایند، ولی امید به آمرزش و عفو خداوند وسیله مؤثر باز دارنده ای نـسـبـت به آنان در برابر گناه و طغیان می گردد، بنابر این آیه در واقع یک مساءله تربیتی را تعقیب می کند.

هـنـگـامـی کـه مـی بـیـنـیـم (طـبـق گـفـتـه بـعـضـی مـفـسـران و پـاره ای از روایـات کـه در ذیـل آیـه نـقـل شـده) افـراد جـنـایـتـکـاری هـمـچـون ((وحـشـی)) قـاتـل افـسـر رشـیـد اسلام حمزة بن عبد المطلب عموی پیامبر (صلی الله علیه وآله) با نـزول ایـن آیـه ایـمـان مـی آورد و دسـت از جـنـایات خود می کشد، این امیدواری برای دیگر گـنـاهـکـاران پـیدا می شود، که از رحمت پروردگار ماءیوس ‍ نشوند و بیش از آنچه گناه کرده اند خود را آلوده نسازند.

مـمـکـن اسـت گـفته شود که این آیه در عین حال مردم را به گناه تشویق می کند، زیرا وعده آمرزش ((همه گناهان غیر از شرک)) در آن داده شده است.

ولی شـک نـیـست که منظور از این وعده آمرزش، وعده بدون قید و شرط نیست بلکه افرادی را شامل می شود که یک نوع شایستگی از خود نشان بدهند، و همانطور که سابقا هم اشاره کرده ایم، ((مشیت)) و خواست خداوند که در این آیه و آیات مشابه آن، ذکر شده به معنی ((حـکـمت)) الهی است، زیرا هرگز خواست خدا از حکمت او جدا نیست، و مسلما حکمت او اقتضا نـمـی کـنـد کـه بدون شایستگی، کسی را مورد عفو قرار دهد، بنابر این جنبه تربیتی و سازندگی آیه به مراتب بیش از


@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 455@@@

سوء استفاده هایی است که ممکن است از آن بشود.