آیه فوق، سرنوشت بخیلان را در روز رستاخیز، توضیح می دهد، همانها که در جمع آوری و حفظ ثروت می کوشند و از انفاق کردن در راه بندگان خدا، خودداری می کنند.
گرچه در آیه، نامی از زکات و حقوق واجب مالی برده نشده، ولی در روایات اهلبیت علیهم السلام و همچنین در گفتار مفسران، آیه به مانعان زکات تخصیص داده شده است و تشدیدهایی که در آیه به چشم می خورد، نیز دلیل بر این است که منظور انفاق مستحبی نیست.
آیه می گوید: ((افرادی که بخل می ورزند و از آنچه خداوند از فضل خود به آنها داده در راه او نمی دهند، تصور نکنند بسود آنها است)) (و لا یحسبن الذین یبخلون بما اتیهم الله من فضله هو خیرا لهم).
((بلکه (برخلاف تصور آنها) این کار به زیان آنها تمام می شود)) (بل هو شر لهم).
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 219@@@
سپس سرنوشت آنها را در رستاخیز، چنین توصیف می کند: ((به زودی اموالی را که در مورد آن بخل ورزیدند، همانند طوقی در گردنشان می افکنند)) (سیطوقون ما بخلوا به یوم القیامه).
از این جمله استفاده می شود اموالی که حقوق واجب آن، پرداخته نشده، و اجتماع، از آن بهره ای نگرفته است و تنها در مسیر هوسهای فردی و گاهی مصارف جنون آمیز به کار گرفته شده و یا بی دلیل روی هم انباشته گردیده و هیچ کس از آن استفاده نکرده، همانند سایر اعمال زشت انسان، در روز رستاخیز طبق قانون ((تجسم اعمال)) تجسم می یابد و به صورت وسیله عذاب دردناکی در خواهد آمد.
تجسم اینگونه اموال به طوقی که بر گردن می افتد اشاره به این حقیقت است که انسان تمام سنگینی مسئولیت آنها را تحمل خواهد کرد بدون اینکه از آثار آنها بهره مند گردد، اموال سرشاری که بطور جنون آمیز جمع آوری و نگاهداری گردد و در خدمت اجتماع نباشد جز زنجیر و زندان، برای صاحب آن چیزی نیست زیرا می دانیم بهره گیری شخصی از مال و ثروت، حدود معینی دارد و از آنکه بگذرد جز یکنوع اسارت و سنگینی بیهوده نتیجه ای نخواهد داشت مگر این که از برکات معنوی آن برخوردار و در مسیر کارهای مثبت قرار گیرد.
اینگونه اموال نه تنها در قیامت طوق سنگینی بر گردن صاحبانش خواهد بود بلکه در این دنیا نیز چنین است، منتها در رستاخیز آشکارا و در اینجا به صورت مخفی تر می باشد، چه جنون و حماقتی از این بالاتر که انسان مسئولیتهای فراوان تحصیل ثروت را به اضافه مسئولیتها و زحمات فراوان که برای حفظ و محاسبه و نگهداری و دفاع از آن لازم است بر دوش کشد، در حالی که هیچ گونه از آن منتفع نگردد آیا طوق اسارت چیزی جز این است؟!
در تفسیر عیاشی از امام باقر (علیه السلام) روایت شده که ((هر کس زکات مال خود را نپردازد خدا آن مال را به طوقهایی از آتش مبدل می کند، سپس به او گفته می شود که
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 220@@@
همانطور که در دنیا به هیچ قیمت، این اموال را از خود دور نمی کردی اکنون آنها را بردار و به گردن خود بیفکن!))
قابل توجه اینکه: در آیه، از مال، تعبیر به ((ما آتاهم الله من فضله)) شده که مفهوم آن این است مالک حقیقی، اموال و منابع در آمد، خدا است، و آنچه به هر کس داده شده از فضل و کرم او است، بنابراین جای این نیست که کسی از انفاق در راه مالک حقیقی، بخل بورزد!
بعضی از مفسران، معتقدند که مفهوم این جمله عمومیت دارد و همه مواهب الهی حتی علم و دانش را شامل می شود، ولی این احتمال با ظاهر تعبیرات آیه تطبیق نمی کند.
سپس آیه اشاره به یک نکته دیگر می کند و می گوید: این اموال، چه در راه خدا و بندگان او انفاق شود یا نشود، بالاخره از صاحبان آن جدا خواهد شد ((و خداوند وارث همه میراثهای زمین و آسمان خواهد بود)) (و لله میراث السموات و الارض).
اکنون که چنین است چه بهتر که پیش از جدا شدن از آنها، از برکات معنوی آن بهره مند گردند، نه تنها از حسرت و مسئولیت آن.
و در پایان آیه می فرماید: ((خدا از اعمال شما آگاه است)) (و الله بما تعلمون خبیر).
بنابراین اگر بخل بورزید می داند و اگر در راه کمک به جامعه انسانی از آن استفاده کنید آن را نیز می داند و به هر کس پاداش مناسبی خواهد داد.
@@تفسیر نمونه، جلد 3، صفحه 221@@@