پرسش:
آیا در نظامهایى كه تفكیك قوا پذیرفته شده است نهادى جهت ایجاد هماهنگى میان قوا و نظارت بر عملكرد آنان در نظر گرفته مى‌شود؟ در نظام ولایت فقیه چطور؟
پاسخ: همانگونه كه گفته شد(114) به دو دلیل باید در دستگاه حكومت، وظایف تقسیم‌بندى شوند و قواى حكومتى تفكیك گردند: 1ـ تنوع و پیچیدگى وظایف حكومت آن‌چنان است كه از عهده یك نفر و یا یك قوه خارج است، 2ـ تفكیك قوا زمینه ایجاد سوء استفاده از قدرت و استبداد را از بین مى‌برد. اما آیا تفكیك قوا بصورت كامل و دقیق صورت مى‌گیرد، یعنى به گونه‌اى است كه بین قوا مرزهاى كاملا مشخصى قرار داده مى‌شود تا هیچ یك از قوا نتوانند وارد محدوده قوه دیگرى شوند؟
واقعیّت آن است كه از جنبه نظرى و تئوریك تفكیك كامل وظایف قوه مقنّنه از قوّه مجریّه كار دشوارى است و به لحاظ عملى هم مى‌توان گفت تقریباً در هیچ جاى دنیا چنین تفكیكى صورت نپذیرفته است و فقط در ظاهر ادّعاى استقلال كامل قوا از یكدیگر مطرح مى‌شود. ما به لحاظ پرهیز از اطاله سخن بحث در این زمینه را وامى‌گذاریم(115) و مى‌گوییم: حتّى اگر واقعاً تفكیك كامل و مطلق سه قوه امكان‌پذیر باشد، از لحاظ مصلحت‌اندیشى در اداره كشور با مشكل جدّى دیگرى مواجه مى‌شویم و آن ایجاد تشتّت و نوعى چندگانگى در نظام حكومتى است؛ گویا سه دولت در كشور حكومت مى‌كنند و هر كدام بخشى از امور را اداره مى‌كند و حوزه فعالیت آنها هیچ ارتباطى با یكدیگر ندارد.
حاصل سخن این كه از یك طرف تنوّع فعالیت‌هاى حكومتى و پیچیدگى و گستردگى آنها و نیز جلوگیرى از بروز استبداد و خودكامگى ایجاب مى‌كند كه نوعى تقسیم قوا
( صفحه 187)
انجام شود؛ و از سوى دیگر، لزوم حفظ وحدت یك امّت و وحدت نظام جامعه ایجاب مى‌كند كه محور وحدت و انسجامى در حكومت وجود داشته باشد، تا براساس آن محور، وحدت و یكپارچگى كلّ نظام و هماهنگى بین قوا حفظ گردد و همچنین نظارت بر عملكرد قوا صورت پذیرد.
نظامهایى كه تفكیك قوا را پذیرفته‌اند این مطلب را هم مى‌پذیرند كه گرچه یك نظام حكومتى از سه قوه تشكیل مى‌شود، ولى این قوا باید با یكدیگر ارتباط داشته باشند و از آنجا كه همه در كل، یك دستگاه حكومتى را شكل مى‌دهند، باید یك عامل هماهنگ كننده و وحدت بخش بین قوا وجود داشته باشد و براى رفع بحرانهاى ناشى از ناهماهنگى قوا راهكارهایى در اكثر نظام‌هاى دموكراتیك دنیا در نظر گرفته شده؛ و راه حلّى ارائه گردیده است كه در این فرصت مجال پرداختن به آنها نیست و ما صرفاً به راهكارى كه اسلام ارائه كرده است اشاره مى‌كنیم.