تربیت
Tarbiat.Org

پاسخ استاد به جوانان پرسش گر
آیت الله محمد تقی مصباح یزدی‏‏

واقع نما نبودن زبان دین یا ارائه تصویرى مبهم از دین

براى آشنایى بیشتر با تئورى نمادین بودن گزاره‌هاى دینى، و از جمله گزاره‌هاى قرآن، و جهت تقریب به ذهن مى‌گوییم: در موزه‌هاى هنرهاى مدرن، تابلوهایى از اشكال هندسى و مبهمى نصب شده كه بطور مشخص تصویر اشیاء خاصى را نشان نمى‌دهند و احتمالات فراوانى درباره آنها مى‌توان داد و هر كسى بر اساس ذوق خود برداشت و تفسیرى از آنها دارد و آنها را سمبل و نماد شىء خاصى معرفى مى‌كند. شاید طراح آن تابلوها توجهى به برداشت‌ها و تفسیرهاى دیگران از تابلوى خود نداشته، و در پى ارائه طرح مشخص و هدفمندى نبوده است. او تنها شكل‌هاى مبهمى را پدید آورده كه هر كسى بر اساس ذهنیات خویش تفسیر خاصى از آن ارائه دهد.
( صفحه 335)
برخى از غرب‌زدگان نیز ادعا مى‌كنند كه زبان قرآن واقع‌نما نیست و گزاره‌هاى قرآن به این هدف بیان شده‌اند كه هر كس بر حسب تشخیص خود چیزى از آن درك و فهم كند و نباید كسى فهم و برداشت خود را از قرآن مطلق كند و بگوید حتماً تفسیرى كه من از قرآن دارم درست است و تفسیر دیگران نادرست مى‌باشد. همان‌طور كه اگر انسان با هنرهاى مدرن مواجه شد و تفسیرى از آنها داشت، نمى‌تواند بگوید تفسیرى كه من دارم حتماً درست است و برداشت دیگران غلط است‌؛ چون او بر اساس ذهنیّات خود و شرایط خاصّى كه دارد برداشت و تفسیر خاصّى از آن تابلو یا تندیس دارد، دیگران نیز بر اساس ذهنیات خود و شرایط خاص اجتماعى خویش تفاسیر و برداشت‌هاى دیگرى دارند و نمى‌شود برخى از تفاسیر را درست انگاشت و سایر تفاسیر را تخطئه كرد. اصلا تعبیر «درستى» و «نادرستى» در چنین مواردى صحیح نیست و نمى‌شود گفت فلان برداشت درست و فلان برداشت غلط است!
آیا، العیاذبالله، قرآن مثل هنرهاى مدرن است كه هر كسى بتواند تفسیر و برداشتى از آن داشته باشد؟ كسانى كه چنین برداشتى از كتاب‌هاى آسمانى دارند، غالباً به وجود خداوند و وحى اعتقادى ندارند و اگر از زبان دین سخن مى‌گویند، براى فریفتن دیگران است. پیروان نظریه اختلاف قرائت و تفسیر از كتاب مقدّس مى‌گویند: بر فرض كه خدایى باشد و وحى نازل كرده باشد و پیامبر او نیز درست شنیده باشد ـ كه در این نیز تردید است ـ پیغمبر انسان است و داراى فهم انسانى مى‌باشد و فهم انسانى خالى از اشتباه نیست‌؛ پس ممكن است او سخنان خداوند را درست نفهمیده باشد. تازه اگر بپذیریم كه پیامبر در فهم و گرفتن آیات خداوند اشتباه نكرده است، نمى‌توان یك راه قطعى براى تفسیر آیات قرآن ارائه داد، تا بر اساس آن بتوان تفسیر معیّنى را قطعى و درست انگاشت و سایر برداشت‌ها را تخطئه كرد بلكه هر كسى مى‌تواند تفسیر و برداشتى از قرآن داشته باشد، و آن تفسیر و برداشت براى خودش معتبر و صحیح است و كسى نباید آن را رد كند.