آیه
یَآ أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ تُوبُواْ إِلَى اللَّهِ تَوْبَةً نَّصُوحاً عَسَى رَبُّكُمْ أَن یُكَفِّرَ عَنكُمْ سَیِّئَاتِكُمْ وَیُدْخِلَكُمْ جَنَّاتٍ تَجْرِى مِن تَحْتِهَا الْأَنْهَارُ یَوْمَ لَا یُخْزِى اللَّهُ النَّبِىَّ وَالَّذِینَ آمَنُواْ مَعَهُ نُورُهُمْ یَسْعَى بَیْنَ أَیْدِیهِمْ وَ بِأَیْمَانِهِمْ یَقُولُونَ رَبَّنَآ أَتْمِمْ لَنَا نُورَنَا وَاغْفِرْ لَنَآ إِنَّكَ عَلَى كُلِّ شَىْءٍ قَدِیرٌ
ترجمه
اى كسانى كه ایمان آوردید! به درگاه خدا توبه كنید، توبهاى خالصانه. امید است كه پروردگارتان بدىهاى شما را بپوشاند و شما را به بهشتهایى كه نهرها از زیر آنها جارى است وارد كند. روزى كه خداوند، پیامبر و كسانى را كه به او ایمان آوردهاند خوار نكند، نورشان پیشاپیش آنها واز سوى راستشان مىشتابد، مىگویند: پروردگارا! نور ما را كامل كن و ما را بیامرز، همانا تو بر هر چیز توانایى.
نکته ها
«نَصوح» از «نُصح» به معناى خلوص و صدق است و گاهى به معناى محكمى نیز آمده است. در تفاسیر براى توبه نصوح مواردى آمده است، از قبیل: پشیمانى، استغفار، ترك گناه و تصمیم بر ترك در آینده، ترس از پذیرفته نشدن، گناه را در برابر خود دیدن و شرمنده شدن، گریه، كم سخن گفتن و كم خوردن و كم خوابیدن، پرداخت حقوق مردم و... بهتر است به سراغ روایات برویم.
اگر مغرور شویم و بگوییم كه توبه ما صد در صد پذیرفته مىشود، راه را براى انجام یا تكرار خلاف هموار كردهایم و لذا ضمن امیدوار بودن، نباید صد در صد مطمئن باشیم. چنانكه در این آیه مىفرماید: «عَسى ربّكم ان یكفّر عنكم سیّئاتكم» و در آیه 31 سوره نور مىفرماید: «توبوا الى اللّه جمعیا ایّها المؤمنون لعلكم تفلحون» توبه كنید، شاید رستگار شوید. كلمه «لَعلَّ» نشانه امیدوار بودن است.
در آیات قبل، سخن از نار بود، در این آیه سخن از نور است. در آیات قبل سخن از پیشگیرى بود، «قوا انفسكم و اهلیكم نارا» در این آیه، سخن از درمان است كه اگر نتوانستید خود را حفظ كنید و گرفتار گناه شدید، راه توبه باز است و نباید امید شما به یأس تبدیل شود. «توبوا الى اللّه... عَسى ربّكم»
در دنیا و آخرت، پیامبر و مؤمنان عزیزند:
در دنیا: «و للّه العزّة و لرسوله و للمؤمنین»**منافقون، 8.***عزّت مخصوص خدا و رسول و مؤمنان است.
در آخرت: «یوم لا یخزى اللّه النّبىّ و الّذین آمنوا معه» روزى كه خداوند، پیامبر و یارانش را ذلیل نمىكند. (بلكه خذلان و رسوایى، مخصوص كافران است.)
همراهان پیامبر در قیامت، «آمنوا معه» همان كسانى هستند كه در دنیا با مال و جان خود جهاد مىكردند و نسبت به كفّار شدید و نسبت به مؤمنان رحیم بودند. «و الّذین آمنوا معه جاهدوا باموالهم و انفسهم»** توبه، 88.***، «و الّذین معه اشداء على الكفّار رحماء بینهم»**فتح 29***
دعا و درخواست از خداوند، همیشه نقش دارد: چه در دنیا: «اهدنا الصراط المستقیم» و چه در قیامت: «اتمم لنا نورنا»
طلب مغفرت، هم در دنیاست: «ربّنا فاغفرلنا ذنوبنا»** آل عمران، 193.***هم در آخرت: «ربّنا... واغفرلنا»
پیام ها
1- در آیات قبل فرمان داد كه خود را از آتش دوزخ حفظ كنید، «قوا انفسكم...» در این آیه، یك از راههاى آن را توبه واقعى مىداند. «توبوا الى اللّه»
2- گاهى از مؤمن، گناه سر مىزند كه باید توبه كند. «یا ایّها الّذین آمنوا توبوا...»
3- توبه باید به درگاه خدا باشد، نه افشاى گناه نزد بندگان. «توبوا الى اللّه»
4- یكى از تكالیف مؤمن، توبه از گناه است. «یا ایّها الّذین آمنوا توبوا...»
5 - توبه باید خالصانه و صادقانه باشد نه لقلقه زبان. «توبةً نصوحا»
6- توبه، زمان و مكان خاصّى ندارد. «توبوا الى اللّه توبةً نصوحا»
7- براى تشویق به توبه، باید مردم را به رحمت الهى امیدوار كرد. «عسى ربّكم»
8 - پذیرش توبه، از شئون ربوبیّت است. «عسى ربّكم ان یكفّر عنكم سیئاتكم»
9- ناپاكى و پلیدى در بهشت جاى ندارد؛ اول پاك شدن، سپس وارد بهشت شدن. «یكفّر... یدخلكم»
10- نتیجه توبه دو چیز است: محو گذشته «یكفّر عنكم سیئاتكم» و تأمین آینده. «یدخلكم جنّات»
11- ایمان به پیامبر كافى نیست، همراهى و تبعیّت از آن حضرت لازم است. «و الّذین آمنوا معه»
12- عمل صالحِ دنیا، در قیامت به صورت نور ظاهر مىشود. «نورهم یسعى بین ایدیهم»
13- كسانىكه در دنیا دنبال نورند، «و اتبعوا النّور الّذى انزل معه»**اعراف، 157***در آخرت غرق نورند. «نورهم یسعى بین ایدیهم و من ایمانهم»
14- در قیامت نیز تكامل هست. مؤمنان در آن روز به فكر تكمیل نور خود هستند. «ربّنا اتمم لنا نورنا»
15- مؤمنان واقعى در فكر ریزش و كاهش بدىها، «و اغفر لنا» و رویش و جهش خوبىها هستند. «اتمم لنا نورنا»
16- امید به استجابت دعا، «اتمم لنا نورنا و اغفر لنا» برخاسته از قدرت مطلقه اوست. «انك على كلّ شىء قدیر»