تربیت
Tarbiat.Org

تفسیر نور جلد 10(دوره 10 جلدی)
حاج شیخ محسن قرائتی

سوره 70. معارج آیه 19-23

آیه
إِنَّ الْإِنسَانَ خُلِقَ هَلُوعاً
إِذَا مَسَّهُ الشَّرُّ جَزُوعاً
وَإِذَا مَسَّهُ الْخَیْرُ مَنُوعاً
إِلَّا الْمُصَلِّینَ
الَّذِینَ هُمْ عَلَى‏ صَلَاتِهِمْ دَآئِمُونَ‏
ترجمه
همانا انسان، بى‏تاب و حریص آفریده شده است.
هرگاه بدى به او رسد، نالان است.
و هرگاه خیرى به او رسد، بخیل است.
مگر نمازگزاران.
آنان كه بر نمازشان مداومت دارند.
نکته ها
«هَلوع» به معناى انسان بى‏صبر و حریص است.
سؤال: خداوند در برخى آیات، آفرینش انسان را بهترین: «خلقنا الانسان فى احسن تقویم»** تین، 4.***و خود را بهترین خالق برشمرده است: «احسن الخالقین»**مؤمنون، 14.***امّا در این آیات، تصریح شده كه انسان، حریص و بخیل آفریده شده است. این دو چگونه با یكدیگر قابل جمع است؟
پاسخ: در آفرینش انسان، امور متضادّ قرار داده شده و این رمز تكامل است. نفس، انسان را به بدى سوق مى‏دهد: «انّ النّفس لأمّارة بالسّوء»** یوسف، 53.*** ولى عقل، انسان را از آن باز مى‏دارد: «نَهى النّفس عن الهَوى‏»**نازعات، 40.*** و رشد انسان در انتخاب میان این تقابل‏هاست كه به تربیت و تزكیه انسان مى‏انجامد.
بر اساس روایات، بهترین عمل آن است كه تداوم داشته باشد.** تفسیر نورالثقلین.*** «الّذین هم على صلاتهم دائمون»
روایات زیادى در مورد حرص وارد شده**غررالحكم.*** كه به برخى از آنها اشاره مى‏كنیم:
«الحرص لا یزید فى الرزق» حرص، رزق را زیاد نمى‏كند.
«مَن كثر حرصه... ذلّ قدره» كسى كه حرصش بیشتر باشد، خوار و ذلیل مى‏شود.
«رُبَّ حریص قتله حرصه» چه بسا انسان حریص كه حرصش او را بكشد.
«لیس لحریص غناء» حریص، هرگز بى نیاز نمى‏شود.
«الحرص یُرزى بالمروة» حریص، مروّت و جوانمردى خود را از دست مى‏دهد.
«الحرص مطیّة التّعب» حرص، بستر رنج‏هاست.
«لا حَیاء لحریص» حریص، به خاطر رسیدن به مال، عفّت و حیا را كنار بگذارد.
«الحریص الاسیر» حریص، اسیر است.
«الحرص علامة الفقر» حرص، نشانه فقر است.
«الحرص یفسد الایقان» حرص، یقین به مقدّرات الهى را فاسد مى‏كند.
«الحرص موقع فى كثیر العیوب» حرص، انسان را در عیوب بسیارى قرار مى‏دهد.
«لا یلقى الحریص مُستریحاً» انسان حریص، آسایش و راحتى ندارد.
پیام ها
1- نشانه حریص بودن دو چیز است: جَزَع به هنگام سختى و بُخل به هنگام كامیابى. «هلوعاً اذا مسّه الشر جزوعاً و اذا مسّه الخیر منوعاً»
2- ریشه بسیارى از ناهنجارى‏ها، حرص و بخل است. «جزوعاً... منوعاً»
3- انسان بسیار كم ظرفیّت است، با تماس با سختى فریاد مى‏زند و بخل مى‏ورزد. «مسّه... مسّه»
4- راه نجات از اخلاق ناپسند، مداومت به نماز است. «خلق هلوعاً... الاّ المصلّین»
5 - طبع مادّى انسان به سوى حرص و بخل میل دارد و نماز و یاد خدا آن را مهار مى‏كند. «انّ الانسان خلق هلوعاً... الاّ المصلّین»
6- انسان بدون نماز مضطرب است. «جزوعاً... منوعاً... الاّ المصلّین»
7- آثار نماز در گرو مداومت بر آن است. «الّذین هم على صلاتهم دائمون»