آیه
وَإِذَا رَأَیْتَهُمْ تُعْجِبُكَ أَجْسَامُهُمْ وَإِن یَقُولُواْ تَسْمَعْ لِقَوْلِهِمْ كَأَنَّهُمْ خُشُبٌ مُّسَنَّدَةٌ یَحْسَبُونَ كُلَّ صَیْحَةٍ عَلَیْهِمْ هُمُ الْعَدُوُّ فَاحْذَرْهُمْ قَاتَلَهُمُ اللَّهُ أَنَّى یُؤْفَكُونَ
ترجمه
و هرگاه آنان را ببینى، قیافه آنان (چنان آراسته است) كه ترا به شگفت وادارد و اگر سخن گویند، (به قدرى جذّاب و زیباست كه) به كلامشان گوش فرادهى، گویا چوبهایى هستند (خشك و بىمغز و بىفایده و به هم) تكیه داده شده، هر ندایى را علیه خود مىپندارند، آنان دشمنند، پس از آنان دورى كن، خدا آنان را بكشد، چگونه از حق منحرف مىشوند.
نکته ها
در سوره توبه، خداوند به پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله مىفرماید: اموال و اولاد منافقان ترا به شگفتى نیاندازد، در این جا مىفرماید: قیافه و بیان آنان سبب شگفتى شما نشود.
گرچه در این آیه، مخاطب پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله است ولى مراد تمام مسلمانان هستند كه ممكن است ظواهر و بیان منافقان آنان را تحت تأثیر قرار دهد.
پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله فرمود: مؤمن چهار دشمن دارد: مسلمانى كه به او حسد مىورزد: «مؤمن یحسُدَه»، منافقى كه كینه او را در دل دارد: «منافق یبغضه»، شیطانى كه او را گمراه مىكند: «شیطان یضله»، كافرى كه به جنگ او مىآید: «كافر یقاتله».**نهجالفصاحه، ص 481.***
چوب اگر در سقف و دیوار و در و پنجره به كار رفته باشد مفید است، ولى اگر آن را در كنارى به چیزى تكیه دهند، نشانه بلا استفاده بودن آن است. «خشبٌ مسنّدة»
تشبیه منافقان به تنههاى بریده شده درخت، «كانّهم خشب مسنّدة»، از جهاتى مىتواند باشد از جمله: 1. سبكى و پوكى و شكسته شدن در برابر فشار و ضربه؛ 2. جمود و خشكى و عدم انعطاف و تأثیر پذیرى؛ 3. عدم استقلال در ایستادن روى پاى خود؛ 4. عدم قدرت بر شنیدن و اندیشیدن.
منافقان، از مؤمنان دلهره دارند و همواره نگرانند كه مبادا آیهاى درباره آنان نازل شود: «یحسبون كلّ صیحة علیهم» نظیر آیه 64 توبه كه مىفرماید: «یحذر المنافقون ان تنزل علیهم سورة تنبّئهم بما فى قلوبهم»
«هم العدوّ» یعنى دشمن واقعى این افراد هستند، زیرا اولاً درون جامعه هستند و از اسرار مسلمانان آگاهند، ثانیاً چون در لباس دوست هستند شناخت آنان مشكل است، ثالثاً چون ناشناختهاند مبارزه با آنان سختتر است، رابعاً چون پیوندهاى نسبى و سببى با مسلمانان دارند برخورد با آنان پیچیدهتر است و خامساً ضربه آنان غافلگیرانهتر است.
پیام ها
1- منافقان، در میان ما و جلو چشمان ما هستند، نه افرادى دور از چشم. «رأیتهم»
2- به هر قیافهاى اعتماد نكنیم كه قیافه زاهدانه دلیل تقوا نیست. در برخى موارد، ظاهر زیبا وسیله فریب مردم است. «تعجبك اجسامهم»
3- اگر هشدارهاى الهى و توجه پیامبر نباشد، سخنان زیبا و فریبنده، حتى پیامبر را به شنیدن وادار مىكند. «و ان یقولوا تسمع لقولهم»
4- منافقان، ظاهرى آرام، ولى باطنى پر دغدغه دارند و همیشه در وحشت و اضطرابند. «تعجبك اجسامهم... یحسبون كلّ صیحة علیهم»
5 - از دشمن داخلى بیشتر بترسید. «هم العدو»
6- دشمن را بشناسیم و فریب ظاهر و سخنان او را نخوریم. «تعجبك اجسامهم... تسمع لقولهم... هم العدوّ فاحذرهم»
7- منافقان با خدا درگیرند و خدا نیز آنها را لعنت مىكند: «قاتَلهم اللّه». («قاتل» از باب مفاعله در مورد درگیرى طرفینى است و لذا نفرمود: «قتلهم اللّه»)
8 - موضعگیرى منافقان در برابر اسلام، شگفت آور است. «اَنّى تُوفكون»