آیه
ذَلِكَ بَِأنَّهُ كَانَت تَّأْتِیهِمْ رُسُلُهُم بِالْبَیِّنَاتِ فَقَالُواْ أَ بَشَرٌ یَهْدُونَنَا فَكَفَرُواْ وَتَوَلَّواْ وَّاسْتَغْنَى اللَّهُ وَاللَّهُ غَنِىٌّ حَمِیدٌ
ترجمه
این (كیفر) به خاطر آن است كه پیامبرانشان همراه با دلایل روشن (و معجزات) به سراغ آنها آمده بودند، و آنان (به جاى پذیرش و ایمان آوردن به آنها) گفتند: آیا انسانى (مثل خودمان) ما را هدایت كند؟ از این رو كفر ورزیدند و (به پیامبران و دستورات الهى) پشت كردند و خداوند (از ایمان آنان) بىنیاز است و خداوند بىنیاز و ستوده است.
نکته ها
تبلیغ انواعى دارد و بهترین نوع آن تبلیغ عملى است. خداوند، پیامبران را از جنس بشر قرار داد تا تمام تلخ و شیرینىهاى زندگى را همانند مردم بچشند و در عمل راهنماى آنان باشند، ولى برخى كوتهفكران بشر بودن را نقص مىپنداشتند و مىگفتند: «أ بشر یهدوننا» آیا بشرى مثل خود ما راهنماى ما باشد؟!
«استغنى» از ریشه «غنى» به معناى بىنیازى است. این امر براى خداوند به جا و به حق است. «و استغنى اللّه و اللّه غنىّ» امّا براى انسانى كه سر تا پا نیاز است، بدترین صفت بىنیاز پنداشتن خود است، چنانكه قرآن در سه مورد به آن اشاره كرده است:
«امّا من استغنى فانت له تصدّى»** عبس، 5 و 6.*** آیا كسىكه خود را مستغنى مىپندارد، تو متصدّى او مىشوى؟
«امّا من بخل و استغنى و كذّب بالحُسنى فسنیسّره للعسرى»** لیل، 8 - 10.***، امّا كسىكه بخل ورزد و بىنیازى جوید و پاداش برتر الهى را تكذیب كند، بزودى او را در دشوارى قرار مىدهیم.
«انّ الانسان لیطغى أن راهُ استغنى»**علق، 6 - 7.***، انسانى كه خود را بىنیاز پندارد، دست به طغیان خواهد زد.
شبهه افكنى و ایجاد شك و تردید میان مؤمنان، شیوه كافران متكبّر است. در این آیه مىگویند: آیا بشرى مثل ما هدایتگر ما باشد؟ «أبشر یهدوننا»؛ در جاى دیگر مىگفتند: از كجا مىدانید كه صالح فرستاده خداست؟! «أتعلمون انّ صالحاً مرسل من ربه»**اعراف، 75.***؛ و در مورد دیگر گفتند: چگونه یك فقیر، فرمانده و حاكم شود؟! «انّى یكون له الملك»** بقره، 247.***
كفّار دلیل ندارند فقط استبعاد مىكنند. درباره نبوّت مىگویند: چگونه یك بشر مىتواند راهنماى جامعه بشرى شود؟ «أبشرٌ یهدوننا» در مورد معاد نیز مىگویند: چگونه بعد از آن كه جسم ما پوسید و در زمین محو شد، دوباره زنده مىشویم؟ «ءاذا ضللنا فى الارض ءانّا لفى خلق جدید»** سجده، 10.***
خداوند به ایمان و توجه مردم نیازى ندارد. «فكفروا و تولّوا و استغنى اللّه» چنانكه در جاى دیگر مىفرماید: «ان تكفروا انتم و مَن فى الارض جمیعاً فانّ اللّه لغنىّ حمید»** ابراهیم، 8.***اگر شما و تمام مردم زمین كافر شوید، همانا خداوند بىنیاز و ستوده است. آرى، اگر همه مردم رو به خورشید یا پشت به خورشید خانه بسازند در خورشید اثرى ندارد.
و در آیهاى دیگر مىخوانیم: «و من كفر فان اللّه غنىّ عن العالمین»**آلعمران، 97.*** هركس كافر شود، بداند كه خداوند از تمام هستى بىنیاز است.
پیام ها
1- تاریخ گذشتگان را تحلیل و بررسى كنید. «فذاقوا وبال امرهم - ذلك بانه كانت...»
2- قهر الهى بعد از اتمام حجت است. «عذاب الیم - ذلك بانه كانت تأتیهم رسلهم»
3- خداوند براى هدایت بشر در طول تاریخ، پیامبران متعددى را پیاپى فرستاده است. «كانت تأتیهم» («كانت»، بیانگر استمرار در گذشته است).
4- تمام انبیا، دلائل روشن و معجزه داشتهاند. «تأتیهم رسلهم بالبینات»
5 - كفار، بدون تأمل در دلایل پیامبران، در حقانیت آنها ایجاد شك و تردید مىكردند. «فقالوا...» («فاء» بیانگر عدم تأمّل است.)
6- از دید كافران، بشر بودن براى پیامبران نقطه ضعف است. «فقالوا أبشرٌ یهدوننا»
7- خداوند در ذات، بىنیاز و در افعال، حمید و شایسته ستایش است. «غنى حمید»