آیه
مَثَلُ الَّذِینَ حُمِّلُواْ التَّوْرَاةَ ثُمَّ لَمْ یَحْمِلُوهَا كَمَثَلِ الْحِمَارِ یَحْمِلُ أَسْفَاراً بِئْسَ مَثَلُ الْقَوْمِ الَّذِینَ كَذَّبُواْ بِآیَاتِ اللَّهِ وَاللَّهُ لَا یَهْدِى الْقَوْمَ الظَّالِمِینَ
ترجمه
كسانىكه مكلّف به تورات شدند، ولى حق آن را ادا نكردند، مانند الاغى هستند كه كتابهایى حمل مىكند، (ولى چیزى از آن نمىفهمد.) گروهى كه آیات خدا را انكار كردند، مَثَل بدى دارند و خداوند قوم ستمگر را هدایت نمىكند.
نکته ها
در آیات قبل سخن از بعثت بود و در این آیه سخن از یهودیانى است كه بر اساس كتاب آسمانى خود، تورات، پیامبر اكرمصلى الله علیه وآله را مىشناختند ولى لجاجت كرده و حاضر به پذیرش رسالت او نشدند.
«أسفار» جمع «سِفر» به معناى كتابى است كه از حقایق پرده بردارى مىكند.**مفردات راغب.*** تورات، از بخشهاى مختلفى تشكیل یافته كه به هر بخش كه همانند یك سوره از قرآن مىباشد، یك «سِفر» مىگویند. مانند سِفر پیدایش.
گرچه قرآن در این آیه، از یهودیان انتقاد مىكند، اما در واقع كنایهاى است به مسلمانان كه مبادا شما نیز قرآن را بشنوید، ولى به آن عمل نكنید.
قرآن در چند مورد، انسانهاى نااهل را به چارپایان تشبیه كرده كه یكى از آنها عالمان بىعمل هستند كه در این آیه به آنها اشاره شده است. «اولئك كالانعام بل هم اضل»**اعراف، 179.***
سعدى مىگوید:
علم چندان كه بیشتر خوانى
چون عمل در تو نیست نادانى
نه محقق بود نه دانشمند
چارپایى بر او كتابى چند
آن تهى مغز را چه علم و خبر
كه بر او هیزم است یا دفتر
حضرت علىعلیه السلام فرمود: عالمى كه به علمش عمل كند اهل نجات است و كسى كه به علمش عمل نكند، اهل هلاكت و حسرت خواهد بود و دوزخیان از بوى بد او اذیّت مىشوند و بیشترین حسرت و ندامت در دوزخ از آنِ كسى خواهد بود كه مردم را به سوى خدا دعوت كرده و آنان سخن او را پذیرفته و به بهشت وارد شدهاند، ولى دعوت كننده خود به دوزخ مىرود؛ زیرا گرفتار هواىنفس و آرزوهاى طولانى شده است.
«انّ اشدّ اهل النّار ندامةً و حسرةً رجل دعا عبدا الى اللّه فاستجاب و قبل منه و اطاع اللّه فادخله اللّه الجنّة و ادخل الدّاعى النّار بتركه علمه و اتّباعه الهوى و طول الأمل»**كافى، ج 1، ص 44.***
امام صادقعلیه السلام فرمود: «انّ العالم اذا لم یعمل بعلمه زلّت موعظته عن القلوب كما یزلّ المطر عن الصفا»**كافى، ج 1، ص 44.*** موعظه عالمى كه به علمش عمل نكند از دلها منحرف مىشود، همانگونه كه باران از روى سنگ منحرف مىشود.
امام سجادعلیه السلام فرمودند: در انجیل آمده است: «انّ العلم اذا لم یعمل به لم یزدد صاحبه الاّ كفرا و لم یزدد من اللّه الاّ بُعداً»**كافى، ج 1، ص 45.*** به دانشمندى كه به علمش عمل نكند، جز كفر و دورى از خدا چیزى افزوده نمىشود.
در این آیه تمثیلىتند و هشداردهنده در مورد عالمانِ بىعمل دینى مطرح شده است. پیشوایان دینى نیز در این باره تمثیلات و تشبیهات بسیارى را بیان كردهاند كه به گوشهاى از آنها اشاره مىكنیم:
* عالم بىعمل، همچون شمعى است كه دیگران از نورش بهرهمند مىشوند، ولى خود هلاك مىگردد.**میزانالحكمه، ج9، ص54.***
* عالم بىعمل، مانند گنجى است كه انفاق نشود.**و 4. میزان الحكمه، ج 9، ص 55.***
* عالم بد، مثل سنگى است كه در مسیر آب قرار گرفته است؛ نه خود از آن مىنوشد و نه مىگذارد آب به دیگران برسد.
* عالم بىعمل، مانند چاه فاضلابى است كه درون آن متعفّن است.**و 6. محجّة البیضاء، ج 1، ص 130.***
* عالم بىعمل، مانند قبرى است كه ظاهرش سالم است ولى درون آن استخوانهاى پوسیده است.
گوشهاى از سیماى زشت یهود در قرآن
سنگدل هستند: «من الّذین هادوا... اولئك الّذین لم یرد اللّه ان یطهر قلوبهم»**مائده، 41.***
رفاه طلب هستند: «لن نصبر على طعام واحد»**بقره، 61.***
در روى زمین فساد مىكنند: «یسعون فى الارض فسادا»**مائده، 64.***
حتى به خداوند تهمت مىزنند: «ید اللّه مغلولة»**مائده، 64.***
كتاب الهى را تحریف مىكنند: «یحرّفون الكلم عن مواضعه»**نساء، 46.***
هر كجا وحى طبق میل آنها نباشد، تكبّر مىورزند: «افكلما جاءكم رسول بما لا تهوى انفسكم استكبرتم»**بقره، 87.***
نسبت به اهل ایمان، بیشترین كینه را دارند: «اشدّ الناس عداوة للذین آمنوا الیهود»**مائده، 82.***
انبیا را به قتل مىرساندند: «لقد اخذنا میثاق بنى اسرائیل و ارسلنا الیهم رسلاً... فریقاً كذّبوا و فریقاً یقتلون»**مائده، 70.***
غضب شده خداوند هستند: «و باؤوا بغضب من اللّه»**بقره، 61.***
گروهى از آنان مورد لعنت حضرت عیسى و حضرت داود بودهاند: «لُعِن الّذین كفروا من بنىاسرائیل على لسان داود و عیسى»**مائده، 78.***
پیام ها
1- استفاده از تمثیل در بیان حقایق، شیوهاى قرآنى است. (قرآن دانشمندان بىعمل را به الاغ تشبیه كرده است كه به ظاهر سنگین است، ولى در واقع، خفیف است). «مثل الّذین حمّلوا التوراة... كمثل الحمار یحمل اسفاراً»
2- افشاىِ عالمان ناصالح و زبان گشودن به انتقاد از آنان، امرى قرآنى است. «مثل الّذین حمّلوا التوراة ثم لم یحملوها كمثل الحمار یحمل اسفاراً»
3- اگر عمل نكردن به تورات، انسان را تا مرز حیوانى همچون الاغ پایین مىآورد، عمل نكردن به قرآن كه كتاب برتر است، انسان را چگونه مىسازد؟ «كمثل الحمار»
4- در اختیار داشتن و حملِ كتاب آسمانى مهم نیست، عمل به آن مهم است. «لم یحملوها... یحمل اسفاراً»
5 - عمل نكردن به علم و دانش خود، نوعى تكذیب عملى آن است. «بئس مثل القوم الّذین كذّبوا»
6- عمل نكردن به علم، نوعى ظلم است. «و اللّه لایهدى القوم الظالمین»
7- دلیل محرومیّتها، عملكرد خود ماست. «و اللّه لایهدى القوم الظالمین»