آیه
وَالْفَجْرِ
وَلَیَالٍ عَشْرٍ
وَالشَّفْعِ وَالْوَتْرِ
وَالَّیْلِ إِذَا یَسْرِ
هَلْ فِى ذَلِكَ قَسَمٌ لِّذِى حِجْرٍ
ترجمه
به سپیده دم سوگند.
به شبهاى ده گانه سوگند.
به زوج و فرد سوگند.
به شب سوگند آنگاه كه سپرى شود.
آیا (در این سوگندها) براى اهل خرد، سوگندى مهم نیست؟
نکته ها
«فجر» به معناى شكافتن است و مراد از آن، شكافتن تاریكى با سپیده دم است كه زمان مقدّس و با ارزشى است و در آن هنگام، جنبندهها به تكاپو مىافتند و صبح و روز تازهاى را آغاز مىكنند.
در حدیثى مراد از فجر را حضرت مهدىعلیه السلام دانسته «الفجر هو القائمعلیه السلام» كه شب تاریك ظلم و فساد، به صبح قیام آن حضرت برچیده خواهد شد.** تفسیر برهان.***
«حِجر» به معناى منع و مراد از آن عقل است كه انسان را از كار خلاف منع مىكند. چنانكه «محجور» به معناى ممنوع التصرف است.
در روایات، براى «شَفع» به معناى زوج و «وَتر» به معناى فرد، مصادیق زیادى گفته شده است، از جمله اینكه مراد از وتر، روز نهم ذىالحجه (روز عرفه) و مراد از شفع روز دهم ذىالحجه (عید قربان) است و یا مراد از شفع، دو كوه صفا و مروه است و مراد از وتر، كعبه كه یكى است. و یا مراد از وتر، خداوند یكتا و مراد از شفع، مخلوقاتاند كه همه جفت و زوج هستند، یا مراد نماز مستحبّى شفع و وتر است كه در سحر خوانده مىشود و یا مراد از شفع، روز نهم و دهم ذى الحجه و وتر، شب مشعر است.** تفسیر نور الثقلین.***
زمان خیلى ارزشمند و بلكه مقدّس است و نباید آن را بیهوده از دست دهیم. خداوند به تمام بخشهاى زمان سوگند یاد كرده است؛
«والصبح»** مدثّر، 34.***به صبح سوگند، «والضُحى»(**ضحى، 1.***به چاشت سوگند، «والنهار»** شمس، 3.***به روز سوگند، «والعصر»**عصر، 1.***به عصر سوگند.
جالب آنكه به سحر سه بار سوگند یاد كرده است؛ «والّیل اذا یَسر»**فجر، 4.***، «والّیل اذا عَسعس»** تكویر، 17.***، «والّیل اذ أدبر»** مدثّر، 33.*** (به شب سوگند آنگاه كه رو به آخر مىرود، یعنى به هنگام سحر سوگند.)
مراد از «لیال عَشر»، یا ده شب آخر ماه مبارك رمضان است كه شبهاى قدر در آن قرار گرفته و یا ده شب اول ماه ذى الحجه است كه روز عرفه و عید قربان را شامل مىشود.
پیام ها
1- زمان، مقدّس و قابل سوگند است. «والفجر»
2- بعضى ایام از قداست ویژهاى برخوردار است. «ولیال عشر»
3- ساعات پایان شب كه سالكان در آن سیر معنوى دارند، از قداست خاصّى برخوردار است. «و الّیل اذا یسر»
4- مخاطبان قرآن، اهل خردند. «لذى حجر»
توضیحات