سؤال: آیا اساساً امکان دارد تمدنی بر پایه‌ی سکولاریسم بنا شود و بتواند پایدار بماند و به اهداف تعریف‌شده‌ی خود برسد و در مسیر خود به بحران دچار نگردد؟
جواب: این سؤال با توجه به مباحث گذشته سؤال خوبی است و پرداختن به آن موجب بازخوانی مباحث گذشته نیز می‌شود به‌خصوص که اگر در موضوع تمدن‌زائی شیعه عزیزان به سؤالاتی که پیش می‌آید به خوبی و همه‌جانبه جواب ندهند عزم مورد نیاز برای گذار از تمدن غربی به سوی تمدن اسلامی صورت نمی‌گیرد، زیرا هیچ‌گاه نمی‌توان در ابهام قدم برداشت و حتی اگر به جهت ذات تمدن غربی، آن تمدن و فرهنگ آن به بحران رسیده باشد به این معنی نیست که شرایط تحقق تمدن اسلامی فراهم شده است، مگر این که به سؤالات اساسیِ عبور از تمدن غربی به تمدن اسلامی جواب کامل داده شود.
اما در جواب این سؤال، همان‌طور که در جلسات گذشته بحث شد سکولاریسم عبارت است از طرح اداره‌ی جامعه بر مبنای فکر بشر و برآورده‌کردن امیال طبیعی انسان‌ها. لذا ما معتقدیم تمدنی که بر مبنای سکولاریسم پایه‌گذاری شده، از دو جهت با بحران روبه‌رو می‌شود. یکی از آن جهت که فکر بشر تمام زوایای وجودی عالم و آدم را نمی‌شناسد و نمی‌تواند مطابق نظام عالم و گوهر وجودی انسان‌ها، راه و روشی بدون نقص پیشنهاد کند و دیگر این که میل‌های بشری آن چنان سیری ناپذیر و تمامیت خواه و خودخواهانه است که نه‌تنها انسان را با خودش درگیر می‌کند بلکه درگیری و سلطه بر بقیه‌ی انسان‌ها و بر طبیعت را به همـراه دارد، و این نوع برخورد با عالم و آدم، شروع بحـران و اضمحلال خواهد بود. زیرا باید کثرت‌ها - اعم از امور اجتماعی یا امور فردی - تحت تدبیر اَحد قرار گیرد تا نه در اجتماع با بن‌بستِ برنامه‌ها روبه‌رو شویم، و نه در امور فردی، میل‌ها از کنترل خارج شوند و لذاست که مسلماً تمدنی که بر مبنای تفکر سکولاریسم بنا شود به اهداف تعریف شده‌ی خود نیز نخواهد رسید و به تعبیر قرآن تلاش‌های دنیاییِ چنین اقوامی از بین می‌رود.(159) مضافاً اینکه انسان‌ها در عمق جان خود با احساس بی‌ثمری در اهداف انسانی خود روبه‌رو می‌شوند که حاصل چنین احساسی، حجم انبوه افسردگی‌ها در کشورهای غربی و هر کشوری است که آن تمدن پای گذارده است. زیرا دو شرطِ «زندگی‌سازبودن با هماهنگی با نظام الهی» و «جواب‌گویی به همه‌ی نیازهای بشر به کمک وَحی الهی» را در خود ندارد و در واقع تمدن مبتنی بر سکولاریسم، تمدن مبتنی بر وَهم و خیال است، یعنی پایه‌ی چنین تمدنی «هیچی»است، تا کی می‌توان با «هیچی»خود را راضی نگهداشت و دچار انواع رفتارهای عصبی که فعلاً تمدن غربی بدان گرفتار است، نشد؟ اشتباه بعضی افراد آن است که رفتارهای فرهنگ غربی را به انقطاع آن فرهنگ از آسمان معنویت متصل نمی‌کنند.