شیخ ما مفید در ارشاد گوید:
آنگاه که رسول خدا صلی الله علیه و آله از زیادی و افزونی جمعیت آگاه شد، جنگ حنین را آغاز نمود.
رسول خدا صلی الله علیه و آله به همراه ده هزار نفر از مسلمانان به سوی آنان حرکت کرد. همه گمان بردند که به علت کثرت افراد و سلاح شکست نخواهند خورد. ابوبکر نیز از افزونی خوشحال شد و گفت: امروز شکست نخواهیم خورد. ولی واقعیت بر خلاف تصور آنها شد و ابوبکر با این اعجاب آنان را چشم زد. هنگامی که با مشرکان روبرو شدند دیری نگذشت که همگی به جز ده نفر فرار کردند؛ نه نفر از آنان از بنی هاشم و نفر دهم ایمن پسر ام ایمن بود که او نیز کشته شد؛ رحمت خدا بر او باد. تنها همان نه نفر هاشمی باقی ماندند؛ تا اینکه آنها که فرار کرده بودند یکی پس از دیگری به سوی آن حضرت بازگشتند و بر مشرکان پیروز شدند.
در این مورد و در مورد خوشحالی ابوبکر از زیادی تعداد، خداوند متعال این آیه را نازل فرمود:
و یوم حنین، اذ اعجبتکم کثرتکم فلم تغن عنکم شیئاً و ضاقت علیکم الارض بما رحبت ثم ولیتم مدبرین ثم انزل الله سکینته علی رسوله و علی المؤمنین...(548)
(و در جنگ حنین که فریفته زیادی لشکر اسلام شدید ولی آن فزونی به کار شما نیامد و زمین با این فراخی بر شما تنگ گردید تا اینکه همه رو به فرار نهادید آنگاه خداوند اطمینان و آرام خود را بر رسول خود و بر مؤمنان نازل فرمود...)
منظور از مؤمنان مولا علی علیه السلام میباشد و آنان که در آن روز از بنی هاشم با پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله ماندند و پایداری کردند؛ آنها هشت نفر بودند که نهمین آنها امیر مؤمنان علیه السلام بود. عباس بن عبدالمطلب در سمت راست و فضل بن عباس در سمت چپ رسول اکرم صلی الله علیه و آله بودند؛ ابوسفیان بن حارث زین استر آن حضرت را گرفته بود و حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام در برابر آن حضرت شمشیر میزد. نوفل بن حارث و ربیعة بن حارث و عبدالله بن زبیر بن عبدالمطلب و عتبه و معتب فرزندان ابولهب پیرامون آن حضرت بودند و بقیه گریختند. مالک بن عبادة غافقی(549) در این زمینه چنین سروده است:
لم یواس النبی غیر بنیها شم عند السیوف یوم حنین
در روز حنین پیامبر را کسی غیر از بنی هاشم در برابر شمشیرها یاری و همراهی نکرد.
هرب الناس غیر تسعة رهط فهم یهتفون بالناس: این؟
همه به جز نه نفر فرار کردند. اینان میان مردم فریاد میزدند کجا میروید؟
ثم قاموا مع النبی علی المو ت فاتوا زیناً لنا غیر شین
آنگاه در کنار پیامبر صلی الله علیه و آله به استقبال مرگ رفتند و مایه زینت ما شدند؛ نه ننگ و خواری.
و ثوی ایمن الامین من القو م شهیداً فاعتاض قرة عین
و ایمن (ابن ام ایمن) که (به رازهای دین) امین بود شهید شده در آنجا ماند و (به جای خوشیهای زودگذر این دنیا) روشنی چشم آن سرا را گرفت.(550)
پس از این غزوه، سه غزوه طائف و اوطاس و تبوک اتفاق افتاد و چون نظر به اختصار است، تنها به ذکر غزوه تبوک - که رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله شخصاً در آن حضور داشتند - میپردازیم. سپس برای تکمیل و تتمیم مطالب مقدار کوتاهی به قضیه مباهله و حجة الوداع اشاره مینماییم.