در سال چهلم از تولدش، خداوند متعال پیامبر خویش را مبعوث کرد و او را به پیامبری گرامی داشت تا به وسیله قرآنی که آن را روشن و استوار گردانیده بندگانش را از پرستش بتان خارج و به پرستیدن خویش هدایت کند و از اطاعت شیطان بیرون و به فرمانبری از خود رهنمون سازد تا بندگان، خدای خویش را که فراموش کرده بودند باز شناخته در پی انکار او بدو اقرار نمایند.
بعثت در روز 27 ماه رجب، پنج سال پس از تجدید بنای کعبه اتفاق افتاد. در این سال پیامبر گرامی صلی الله علیه و آله چهل سال داشت. مسعودی گوید:
هشتاد و دو سوره از قرآن در مکه نازل شد؛ بعضی از آنها در مدینه کامل گردید. نخستین آیه قرآنی که بر وی نازل شد: (اقرء باسم ربک الذی خلق)(257) بود. جبرئیل علیه السلام در شب شنبه و سپس در شب یکشنبه بر او فرود آمد و رسالت خداوندی را در روز دوشنبه در غار حراء برای او آورد. (این غار نخستین جایی است که قرآن در آن نازل گردید.) و نخستین سوره تا: (علم الانسان ما لم یعلم)(258) بر پیامبر قرائت شد و بقیه آن بعداً نازل گردید. وجوب نماز ابتدا به صورت دو رکعت دو رکعت نازل شد. آنگاه فرمان تکمیل آن فرود آمد و در مسافرت دو رکعت و در غیر سفر کامل قرار داده شد.
بعثت آن حضرت صلی الله علیه و آله در سال بیستم پادشاهی خسرو پرویز بود... که در این زمان شش هزار و یکصد و سیزده سال از فرود آمدن حضرت آدم علیه السلام گذشته بود.(259)
امیر مؤمنان علیه السلام میفرماید:
بعثه(260) بالنور المضیء، و البرهان الجلی و المنهاج البادی، و الکتاب الهادی، اسرته خیر اسره، و شجرته خیر شجره، اغصانها معتدله، و ثمارها متهدله. مولده بمکه، و هجرته بطیبه، علابها ذکره و امتد بها(261) صوته.(262) ارسله بحجة کافیه و موعظه شافیه، و دعوه متلافیه. اظهر به الشرایع المجهوله، و قمع به البدع المدخوله، و بین به الاحکام المفصوله.(263)
وی را با نوری روشنیبخش و برهان و دلیلی آشکار و راهی واضح و کتابی راهنما (قرآن) برانگیخت. اهل بیت او نیکوترین خاندانها و درخت وجودش بهترین درختان است؛ شاخههایش موزون و میوههایش در دسترس همگان قرار دارد. زادگاهش مکه و هجرتگاهش مدینه طیبه بود. همان شهری که آوازه او از آن برخاست و ندای هدایتش گسترش پیدا کرد. او را با دلیل کافی و اندرزی شفابخش و دعوتی کمال بخش فرستاد. به وسیله او دستورات ناشناخته الاهی را آشکار ساخت؛ بدعتهایی را که به نام دین در میان مردم بود از بین برد؛ و احکامی را که هم اکنون روشن است هم بدو بیان داشت.
مسعودی میگوید:
خداوند پیامبر خویش را رحمتی برای جهانیان و مبشر (و مژده دهنده)ای برای تمام مردم برانگیخت و او را با آیات و برهانها و روشنگریها همراه گردانید. و معجزه قرآن را آورد و به وسیله آن برتری خود را بر قوم و مردمی نشان داد در حد اعلای فصاحت و بلاغت و آشنا به لغت و فنون سخن از قبیل: خطابه، نامه، سجع، قافیه، نثر، نظم، و اشعاری که در بیان فضیلتها، عشق، رجز و تشویق و انگیزش، وعد و وعید و مدح و هجا. به وسیله قرآن اندیشه آنها را روشن کرد و آنان را از غفلت و گمراهی نجات داد. کارهای آنان را نکوهش کرد و عقایدشان را مردود دانست و رؤیاها و خیالاتشان را نشان داد و مذاهبشان را نابود نمود. روش آنها را باطل کرد و از ناتوانی آنان در آوردن همتایی برای قرآن - هر چند به یاری هم برخیزید و با وجود آنکه عربی و روشن و آشکار است - خبر داد.(264)