نظر به ولایت ائمه(ع) از دو جنبه مدّ نظر قرار میگیرد؛ یک جنبه آن که ما با نظرِ محبّت و مودّت و با دلی زنده، فوق عقل برهانی، به آنها نظر کنیم. و جنبهی دیگر اینکه آنها به باطن ما نظر کنند و باطن ما را تحت تأثیر تجلیات انوار خود قرار دهند. و اینکه میفرمایند: والله کسی به ولایت ما نمیرسد مگر اینکه چنین و چنان کند؛ به جنبهی دوم نظر دارد که لازمهی پذیرش تجلیات انوار انسان کامل، صفات و معارف خاصی است که انسان باید در خود پدید آورد. مسئلهی اصلی هر انسان در این رابطه آن است که بتواند نور ولایت امامان(ع) را بر جان خود جاری کند، علاوه برصفات و اخلاقیات خاص، برای تجلی نور ولایت امام معصوم عقاید دقیقی نیز نیاز است. مثلاً امام رضا(ع) میفرمایند: «مَنْ اَنْكَرَ خَلْقَ الْجَنَّةِ وَالنّار كَذَّبَ النَّبِیُّ(ص) وَ كَذَّبْنا وَ لا مِنْ وِلایَتِنا علی شَیْئٍ وَ یَخْلُدُ فی نارِ جَهَنَّم»؛(75) كسیكه منكر باشد که هماکنون بهشت و جهنم موجود است، پیامبر و ما را تكذیب كرده است و تحت ولایت ما نیست و برای همیشه در آتش است.
روایت فوق میرساند که اگر کسی معتقد نباشد هماکنون بهشت و جهنم موجود است نمیتواند از تجلی نور ولایت امامان معصوم(ع) بر جان خود برخوردار باشد، چون چنین عقیدهای زمینه است تا جان انسان برای تجلی نور آنها آماده گردد.
میدانید که رحمان و رحیم و سمیع و علیم از اسماء الهیاند، و خداوند در قرآن میفرماید: «وَلِلّهِ الأَسْمَاء الْحُسْنَى فَادْعُوهُ بِهَا»؛(76) برای خداوند اسماء حسنایی هست، او را به آن اسماء بخوانید. یعنی گاهی حق به صفت رحمان جلوه میکند به آن تجلی میگویند: «اسم رحمان» یا به صفت رحیم جلوه میکند به آن تجلی میگویند: «اسم رحیم» اینها اسماء حسنای الهی هستند یعنی حقاند در صفاتی خاص. آن وقت آن اسماء مظهر میخواهد تا به نمایش در آیند: امام صادق(ع) در رابطه با آیهی فوق میفرمایند: «نَحْنُ وَ اللّه الاَسْماءُ الْحُسْنی»؛(77) به خدا سوگند ماییم اسماء حسنای الهی. ملاحظه کنید امام خودشان را چطوری به ما معرفی میکنند و ما را به کجا راهنمایی میفرمایند. ابتدا باید متوجه بود «اسماء حسنا» یعنی چه؟ تا بعد روشن شود چرا ائمهی معصومین (ع) اسماء حسنای پروردگار هستند. به عنوان مثال «قیوم» یکی از اسماء الهی است و تمام عالم را پر کرده است. قیوم، یعنی هرچه شما پدیده و وجود میبینید که قائم است و موجود است، به «اسم قیومِ» خداوند موجود است. یا «اسم حی» یعنی در این عالم هر چه حیات میبینید، ظهور آن «حی مطلق» است، حالا امام میفرماید: «نَحْنُ وَ اللّه اَلْاَسْماءُ الْحُسْنی»؛ ما همان اسماء حسنای خداوند هستیم. و توجه ما را به حقیقت نوری و وجودی خود معطوف میکنند بهتر از این چگونه میتوان گفت تا ما بفهمیم جایگاه آنها در هستی کجا است؟