لقب نیز مانند اسم یا نام خانوادگی معرف صاحب لقب است و دارای اثر روانی است. لقب اگر بد و نامطبوع باشد منشأ احساس حقارت میشود و مانند اسم یا نام خانوادگی بد، صاحبش را همواره رنج میدهد و باعث عذاب روحی وی می گردد.
مردم کشور ما در گذشته به لقب، توجه بسیاری داشتند و القاب، معرف شخصیت و ارزش اجتماعی افراد بود. مردان بزرگ علمی و سیاسی و رجال عالیمقام لشکری و کشوری هر یک به موجب فرمانی مخصوص، لقبی داشتند. گرچه وضع اجتماعی امروز ما در موضوع القاب با گذشته تفاوت بسیاری کرده و لقب، ارزش سابق خود را از دست داده است، ولی کم و بیش القابی در اجتماع ما وجود دارد که بعضی موجب افتخار و سربلندی صاحب لقب است و بعضی مایه رنج روحی و احساس حقارت است.
پارهای از القاب، جنبه عمومی دارد و تابع نوع شغل یا درجه یا مقام است و هر کس که واجد شرایط مربوطه باشد، به آن لقب خوانده میشود. بعضی از القاب را اشخاص برای خود یا فرزندان خویش مانند اسم انتخاب میکنند و رفتهرفته در جامعه به آن لقب معرفی و مشهور میشوند.
گاهی وقایع و قضایای خوب یا بد در طول زندگی اشخاص، اتفاق میافتد و در اجتماع اثر مطلوب یا نامطلوبی میگذارد و مردم آن اثر را در یک کلمه یا یک جمله خلاصه میکنند و آن را لقب صاحب اثر قرار میدهند.
عبدالله بن زبیر از طرف برادرش عبدالله زبیر فرماندار مدینه بود و حوزه مأموریت خویش را در کمال قدرت اداره میکرد.
روزی بر منبر با حضور جمعیت زیادی دچار لغزش سخن شد. او در ضمن اندرز و موعظه از شتر صالح نام برد و ستم قوم صالح را به آن حیوان بیان نمود. گفت: دیدید خداوند با آن امت که به شتر پنج درهمی ظلم نمودند، چه معامله کرد و چگونه آنان را گرفتار عذاب خود نمود.(143)
اصل موعظه صحیح، ولی قیمت کردن شتر لغزش بزرگی بود. مردم به او لقب مقوّم الناقة دادند، یعنی فرماندار شتر قیمت کن. این لقب زبانزد همه شد و به شخصیت وی ضربه عظیمی زد. عبدالله زبیر ناگزیر او را از کار برکنار نمود و مصعب بن زبیر را به جای وی گمارد.
در اثر یک پیش آمد و یک لغزش در سخن، فرماندار نیرومند مدینه - عبیدالله زبیر - ساقط شد. مردم به وی لقب شتر قیمت کن. دادند و او را به باد مسخره و استهزاء گرفتند و در باطنش طوفانی از حقارت و پستی ایجاد کردند. فرمانداری که مورد تحقیر و توهین مردم واقع شد و در ضمیر خود احساس حقارت نماید، هرگز نمیتواند با قدرت بر آنان حکومت کند.
در جوامع بشری مردم بسیاری هستند که با سوء انتخاب برای خویشتن لقب بدی برگزیدهاند یا رفتار زشت آنان در طول زندگی باعث شده است که جامعه آنها را به کلمه بدی ملقب نماید و در نتیجه ایام عمر را با ناراحتی روانی و احساس حقارت بگذرانند.(144)