تاریخ: 20/8/1383
وَ إِنَّمَا یُؤْتَی خَرَابُ الْأَرْضِ مِنْ إِعْوَازِ أَهْلِهَا، ویرانی زمین از تنگدستی مردم زمین حاصل می شود، یعنی وقتی مردم تنگدست بودند، زمین ویران می شود. حضرت این را به عنوان یک نکته ی فلسفی بیان نمی کنند، به عنوان یک واقعیت بیان می کنند. اَرْض ی هم که این جا می گویند، همان سرزمین مصر است که مالک اشتر دارد می رود. البته آن وقت شام و عراق و ایران و مدینه و هرنقطه ی دیگر دنیا که حاکمی دارد، با مصر قابل مقایسه است. می گویند سرزمینی که تو داری به آن جا میروی ، اگر توانستی مردمش را ثروتمند کنی، آباد خواهد شد، اما اگر مردم را فقیر نگه داشتی یا فقیر کردی و نتوانستی، این سرزمین هم آباد نخواهد شد، ویرانه خواهد ماند. مردم هستند که باید با نشاط خودشان و با توانایی هایی که پیدا میکنند،سرزمین شان را آباد کنند. ابتکار آحاد مردم است که همه جای زمین را آباد می کند. بعد می فرمایند: وَ إِنَّمَا یُعْوِزُ أَهْلُهَا (اِعْوازْ، باب اِفْعالْ است، اما لازم است) مردم تنگدست می شوند. حضرت با لام تعلیل می فرمایند: لِإِشْرَافِ أَنْفُسِ الْوُلَاةِ عَلَی الْجَمْعِ، فقر مردم، تقصیر فرمانروایان است، آنها هستند که موجب فقر مردم می شوند، چون آنچه را که از ثروت و منافع به دست می آید، برای خودشان می خواهند، این موجب فقر مردم می شود.