از آیات مورد بحث ، همچنین بعضی دیگر از آیات قرآن مجید ، استفاده می شود که شفیعان در روز قیامت متعددند ، (و دایره شفاعت آنها متفاوت است ) از مجموع روایاتی که از منابع شیعه و اهل سنت نقل شده - و این روایات بسیار زیاد است - استفاده می شود که این شفیعان در قیامت برای گنهکارانی که زمینه های شفاعت در آنها موجود است شفاعت می کنند .
1 - نخستین شفیع شخص پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) است ، چنانکه در حدیثی می خوانیم رسول الله فرمود ، انا اول شافع فی الجنة .**(صحیح مسلم) جلد 2 صفحه 130***
2 - تمام انبیاء از شفعاء روز قیامتند ، چنانکه در حدیث دیگری از پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است که فرمود : یشفع الانبیاء فی کل من یشهد أ ن لا اله الا الله مخلصا فیخرجونهم منها : ((پیامبران درباره تمام کسانی که از روی اخلاص به وحدانیت خداوند گواهی می دهند شفاعت می کنند ، و آنها را از دوزخ خارج می سازند)) .**(مسند احمد) جلد 3 صفحه 12***
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 258@@@
3 - فرشتگان از شفیعان روز محشرند ، همانگونه که از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده : یؤذن للملائکة و النبیین و الشهداء ان یشفعوا در آن روز به فرشتگان و انبیاء و شهداء اجازه داده می شود که شفاعت کنند .**(مسند احمد) جلد 5 صفحه 43***
4 و 5 - ائمه معصومین و شیعیان آنها نیز شفاعت می کنند چنانکه علی (علیه السلام ) می فرماید : لنا شفاعة و لاهل مودتنا شفاعة : ((برای ما شفاعت است و برای ما دوستان ما نیز مقام شفاعت است )) .**خصال صدوق ص 624***
6 و 7 - علماء و دانشمندان و همچنین شهیدان راه خدا از شفیعانند چنانکه در حدیثی از پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم : یشفع یوم القیامة الانبیاء ثم العلماء ثم الشهداء ((روز قیامت نخست انبیاء شفاعت می کنند سپس علما ، و بعد از آنها شهداء))**سنن ابن ماجه جلد 2 ص 1443***
حتی در حدیثی از همان حضرت (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است که یشفع الشهید فی سبعین انسانا من اهل بیته : شفاعت شهید درباره هفتاد نفر از خانواده اش پذیرفته می شود .**سنن ای داود جلد 2 ص 15***
و در حدیث دیگری که مرحوم ((علامه مجلسی )) در ((بحار الانوار)) آورده : شفاعت آنها درباره هفتاد هزار نفر پذیرفته می شود ! .**بحارالانوار جلد 100 ص 14***
و با توجه به اینکه عدد هفتاد ، و هفتاد هزار هر دو از اعداد تکثیر است منافاتی بین این دو روایت نیست .
8 - قرآن نیز در روز قیامت شفاعت می کند چنانکه علی (علیه السلام ) فرمود :
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 259@@@
و اعلموا انه (القرآن ) شافع مشفع ((بدانید قرآن شفاعت کننده ای است که شفاعتش پذیرفته می شود)) .**نهج البلاغه خطبه 176***
9 - کسانی که عمری در اسلام صرف کرده اند ، چنانکه در حدیثی از پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) می خوانیم : اذا بلغ الرجل التسعین غفر الله ما تقدم من ذنبه و ما تاخر و شفع فی اهله ((هنگامی که انسان به نود سالگی برسد (و در مسیر ایمان سیر کند) خداوند گناهان گذشته و آینده او را می بخشد ، و شفاعت او در خانواده اش پذیرفته می شود)) .**مسند احمد جلد 2 ص 89***
10 - عبادات نیز شفاعت می کنند چنانکه در حدیثی از رسول خدا (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است : الصیام و القرآن یشفعان للعبد یوم القیامة ((روزه و قرآن برای بندگان در قیامت شفاعت می کنند)) .**مسند احمد جلد 2 ص 174***
11 - از بعضی از روایات استفاده می شود که اعمال نیک مانند امانتی که انسان در حفظ آن کوشیده است نیز در قیامت از انسان شفاعت می کند .**مناقب ابن شهر آشوب جلد 2 ص 14***
12 - جالب اینکه از بعضی روایات استفاده می شود که خود خداوند هم شفاعت گنهکاران می کند ، چنانکه در حدیث دیگری از رسول اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) آمده است : یشفع النبیون و الملائکة و المؤمنون فیقول الجبار بقیت شفاعتی : ((در قیامت پیامبران و فرشتگان و مؤمنان شفاعت می کنند ، و خداوند می گوید شفاعت من باقی مانده است )) .**صحیح البخاری جلد 9 ص 149***
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 260@@@
روایات در این زمینه بسیار فراوان است و آنچه ذکر کردیم گوشه ای از آن می باشد .**برای توضیح بیشتر می توانید به کتاب (مفاهیم القرآن) جلد 4 صفحه 288 تا 311 مراجعه کنید***
باز تکرار می کنیم که شفاعت شرائط و قیودی دارد که بدون آن امکان پذیر نیست ، چنانکه در آیات مورد بحث صریحا این معنی آمده که درباره گروهی از مجرمان شفاعت تمام شفیعان بی اثر است ، مهم آن است که قابلیت قابل نیز موجود باشد ، زیرا فاعلیت فاعل به تنهائی کافی نیست . (شرح بیشتر در این زمینه را در جلد اول در بحث شفاعت آورده ایم ) .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 261@@@