بعد از ذکر داستان عذاب دنیوی کسی که تقاضای عذاب الهی کرده بود وارد بحثهای معاد و عذابهای اخروی مجرمان در آن روز می شود ، نخست می فرماید : فرشتگان و روح به سوی او (خداوند) عروج می کنند در روزی که مقدارش
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 16@@@
پنجاه هزار سال است (تعرج الملائکة و الروح الیه فی یوم کان مقداره خمسین الف سنة ) .
مسلما منظور از ((عروج فرشتگان )) عروج جسمانی نیست ، بلکه عروج روحانی است ، یعنی آنها به مقام قرب خدا می شتابند ، و در آن روز که روز قیامت است آماده گرفتن فرمان ، و اجرای آن می باشند ، همانگونه که در تفسیر آیه 17 سوره ((حاقه )) گفتیم که منظور از جمله ((و الملک علی ارجائها)) فرشتگان در اطراف آسمان قرار می گیرند اینست که در آن روز آنها گرداگرد آسمانها ایستاده و آماده انجام هر گونه فرمانند .**تفسیرهای دیگری برای (عروج فرشتگان) ذکر شده که هیچکدام مناسب به نظر نمی رسد از جمله اینکه: منظور این است که زمان نزول و صعود فرشتگان از آغاز دنیا تا پایان آن مجموعا 50 هزار سال می باشد که عمر تمام دنیا است ولی آیات بعد به خوبی نشان می دهد که سخن درباره روز قیامت است نه دنیا (دقت کنید)***
منظور از ((روح )) همان ((روح الامین )) بزرگ فرشتگان است که در سوره ((قدر)) نیز به او اشاره شده است ، آنجا که می گوید : تنزل الملائکة و الروح فیها باذن ربهم من کل امر : ((در شب قدر فرشتگان روح به فرمان پروردگارشان برای تقدیر امور نازل می شوند)) (قدر - 4) .
البته ((روح )) معانی مختلفی دارد که در هر مورد به تناسب قرائن موجود ممکن است مفهوم خاصی ببخشد : روح انسان ، روح به معنی قرآن ، و روح به معنی روح القدس و به معنی فرشته وحی همه از معانی روح است که در آیات دیگر قرآن به آنها اشاره شده .**به جلد 12 تفسیر نمونه صفحه 250 تا 253 مراجعه شود***
و اما تعبیر به ((پنجاه هزار سال )) از این نظر است که آن روز بر حسب سالهای دنیا تا این حد ادامه پیدا می کند ، و با آنچه در آیه 5 سوره سجده آمده
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 17@@@
است که مقدار آن را یکهزار سال تعیین می نماید منافاتی ندارد ، زیرا همانگونه که در روایات وارد شده است در قیامت پنجاه موقف است ، و هر موقف به اندازه یکهزار سال طول می کشد .**این حدیث در امالی شیخ از امیر مومنان (ع) نقل شده است (مطابق نقل نور الثقلین جلد 5 صفحه 413)***
بعضی نیز احتمال داده اند عدد ((پنجاه هزار سال )) برای ((تکثیر)) باشد نه تعداد یعنی آن روز بسیار طولانی است .
و به هر حال این درباره مجرمان و ظالمان و کافران است لذا در حدیثی از ((ابو سعید خدری )) آمده است که بعد از نزول این آیه کسی عرض کرد ای رسول خدا ! چقدر آن روز طولانی است ؟ فرمود : و الذی نفس محمد بیده انه لیخف علی المؤمن حتی یکون أ خف علیه من صلاة مکتوبة یصلیها فی الدنیا : ((قسم به کسی که جان محمد به دست او است آن روز برای مؤمن سبک و آسان می شود آسانتر از یک نماز واجب که در دنیا می خواند)) .**(مجمع البیان) جلد 10 صفحه 353 و (قرطبی) جلد 10 صفحه 6761***
در آیه بعد پیغمبر اکرم (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) را مخاطب ساخته ، می فرماید : ((صبر جمیل پیشه کن ، و در برابر استهزاء و تکذیب و آزار آنها شکیبا باش )) (فاصبر صبرا جمیلا) .
((صبر جمیل )) به معنی شکیبائی زیبا و قابل توجه است ، و آن صبر و استقامتی است که تداوم داشته باشد ، یاءس و نومیدی به آن راه نیابد ، و تواءم با بیتابی و جزع و شکوه و آه و ناله نگردد ، و در غیر این صورت جمیل نیست .**درباره (صبر جمیل) در تفسیر نمونه (جلد 9 صفحه 351) در داستان (یعقوب) و (یوسف) شرح بیشتری داده ایم***
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 18@@@
سپس می افزاید ((زیرا آنها چنان روزی را بعید و دور می بینند)) (انهم یرونه بعیدا) .
((و ما آنرا قریب و نزدیک می بینیم )) (و نراه قریبا) .
آنها اصلا باور نمی کنند چنان روزی در کار باشد که حساب همه خلایق را برسند و کوچکترین گفتار و کردار آنها محاسبه شود ، آن هم در روزی که پنجاه هزار سال به طول می انجامد ، ولی آنها در حقیقت خدا را نشناخته اند و در قدرت او شک و تردید دارند .
آنها می گویند : مگر ممکن است استخوانهای پوسیده ، و خاکهائی که هر ذره ای از آن در گوشه ای پراکنده گشته است بار دیگر جمع شود . و لباس حیات در تن بپوشد ؟ (همانگونه که قرآن در سایر آیاتش این تعبیرات را از آنها نقل کرده است ) وانگهی مگر روز پنجاه هزار سال امکان پذیر است ؟ ! .
جالب اینکه علم امروز می گوید مقدار روز در هر کره ای از کرات آسمانی با دیگر کرات متفاوت است ، زیرا تابع مقدار زمانی است که آن کره یکبار به دور محور خود می چرخد ، و لذا روز در کره ماه به اندازه دو هفته در کره زمین است ، حتی می گویند ممکن است با گذشت زمان کره زمین از سرعت حرکت وضعی خود بکاهد و مقدار یکروز معادل یک ماه یا یکسال یا صدها سال شود .
نمی گوئیم روز قیامت چنین است بلکه می گوئیم روز معادل پنجاه هزار سال ، حتی با مقیاسهای عالم دنیا چیز عجیبی نیست .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 19@@@