((جن )) چنانکه از مفهوم لغوی این کلمه به دست می آید موجودی است نا پیدا که مشخصات زیادی در قرآن برای او ذکر شده ، از جمله اینکه :
1 - موجودی است که از شعله آتش آفریده شده ، بر خلاف انسان که از خاک آفریده شده است ، (و خلق الجان من مارج من نار الرحمن - 15)
2 - دارای علم و ادراک و تشخیص حق از باطل و قدرت منطق و استدلال است (آیات مختلف سوره جن ) .
3 - دارای تکلیف و مسؤولیت است (آیات سوره جن و سوره الرحمن ) .
4 - گروهی از آنها مؤمن صالح و گروهی کافرند (و انا منا الصالحون و منا دون ذلک ) (جن 11) .
5 - آنها دارای حشر و نشر و معادند (و اما القاسطون فکانوا لجهنم حطبا) (جن 15) .
6 - آنها قدرت نفوذ در آسمانها و خبرگیری و استراق سمع داشتند ، و بعدا ممنوع شدند (و انا کنا نقعد منها مقاعد للسمع فمن یستمع الان یجد له شهابا رصدا) (جن 9) .
7 - آنها با بعضی انسانها ارتباط برقرار می کردند و با آگاهی محدودی که نسبت به بعضی از اسرار نهانی داشتند به اغوای انسانها می پرداختند (و انه کان رجال من الانس یعوذون برجال من الجن فزادوهم رهقا) (جن 6) .
8 - در میان آنها افرادی یافت می شوند که از قدرت زیادی برخوردارند ، همانگونه که در میان انسانها نیز چنین است ( قال عفریت من الجن انا آتیک به قبل ان تقوم من مقامک ) ((یکی از گردنکشان جن به سلیمان گفت من تخت ملکه سبا را پیش از آنکه از جای برخیزی از سرزمین او به اینجا می آورم )) ! (نمل 39) .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 155@@@
9 - آنها قدرت بر انجام بعضی کارهای مورد نیاز انسان دارند (و من الجن من یعمل بین یدیه باذن ربه . . . یعملون له ما یشاء من محاریب و تماثیل و جفان کالجواب ) : ((گروهی از جن پیش روی سلیمان به اذن پروردگار کار می کردند ، و برای او معبدها ، تمثالها ، و ظروف بزرگ غذا تهیه می کردند)) (سبا 12 - 13) .
10 - خلقت آنها در روی زمین قبل از خلقت انسانها بوده است (و الجان خلقناه من قبل ) (حجر 27) و ویژگیهای دیگر .
بعلاوه از آیات قرآن به خوبی استفاده می شود که بر خلاف آنچه در افواه مردم عوام مشهور است و آنها را از ما بهتران می دانند ، انسان نوعی است برتر از آنها ، به دلیل اینکه تمام پیامبران الهی از انسانها برگزیده شدند ، و آنها به پیامبر اسلام که از نوع بشر بود ایمان آوردند ، و از او تبعیت کردند ، و اصولا واجب شدن سجده در برابر آدم بر شیطان که بنا به تصریح قرآن آن روز از (بزرگان ) طایفه جن بود (کهف - 50) دلیل بر فضیلت نوع انسان بر جن می باشد .
تا اینجا سخن از مطالبی بود که از قرآن مجید درباره این موجود ناپیدا استفاده می شود که خالی از هر گونه خرافه و مسائل غیر علمی است ، ولی می دانیم مردم عوام و نا آگاه خرافات زیادی درباره این موجود ساخته اند که با عقل و منطق جور نمی آید ، و به همین جهت یک چهره خرافی و غیر منطقی به این موجود داده که وقتی کلمه جن گفته می شود مشتی خرافات نیز با آن تداعی می شود از جمله اینکه آنها را با اشکال غریب و عجیب و وحشتناک ، و موجوداتی دم دار و سم دار ! ، موذی و پر آزار ، کینه توز و بد رفتار که ممکن است از ریختن یک ظرف آب داغ در یک نقطه خالی ، خانه هائی را به آتش کشند ! و موهومات دیگری از این قبیل .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 156@@@
در حالی که اگر موضوع وجود جن از این خرافات پیراسته شود ، اصل مطلب کاملا قابل قبول است ، چرا که هیچ دلیلی بر انحصار موجودات زنده به آنچه ما می بینیم ، نداریم ، بلکه علماء و دانشمندان علوم طبیعی می گویند : موجوداتی را که انسان با حواس خود می تواند درک کند ، در برابر موجوداتی که با حواس قابل درک نیستند ناچیز است .
تا این اواخر که موجودات زنده ذره بینی کشف نشده بود ، کسی باور نمی کرد که در یک قطره آب ، یا یک قطره خون هزاران هزار موجود زنده باشد که انسان قدرت دید آنها را نداشته باشد .
و نیز دانشمندان می گویند : چشم ما رنگهای محدودی را می بیند و گوش ما امواج صوتی محدودی را می شنود ، رنگها و صداهائی که با چشم و گوش ما قابل درک نیست بسیار بیش از آن است که قابل درک است .
وقتی وضع جهان ، چنین باشد چه جای تعجب که انواع موجودات زنده ای در این عالم وجود داشته باشند که ما نتوانیم با حواس خود آنها را درک کنیم ، و وقتی فجر صادقی مانند پیامبر اسلام (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) از آن خبر دهد چرا نپذیریم ؟
به هر حال از یکسو قرآن کلام ناطق صادق ، خبر از وجود جن با ویژگیهائی که در بالا ذکر شد داده است ، و از سوی دیگر هیچ دلیل عقلی بر نفی آن وجود ندارد ، بنابراین باید آن را پذیرفت ، و از توجیهات غلط و ناروا باید برحذر بود همانگونه که از خرافات عوام در این قسمت باید اجتناب کرد .
این نکته نیز قابل توجه است که جن گاهی بر یک مفهوم وسیعتر اطلاق می شود که انواع موجودات ناپیدا را شامل می گردد ، اعم از آنها که دارای عقل و درکند و آنها که عقل و درک ندارند ، و حتی گروهی از حیواناتی که با چشم دیده می شوند و معمولا در لانه ها پنهانند ، نیز در این معنی وسیع وارد است .
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 157@@@
شاهد این سخن روایتی است که از پیامبر (صلی اللّه علیه و آله و سلّم ) نقل شده است که فرمود : خلق الله الجن خمسة اصناف : صنف کالریح فی الهواء ، و صنف حیات و صنف عقارب ، و صنف حشرات الارض ، و صنف کبنی آدم علیهم الحساب و العقاب : ((خداوند جن را پنج صنف آفریده است : صنفی مانند باد در هوا (ناپیدا هستند) و صنفی به صورت مارها ، و صنفی به صورت عقربها ، و صنفی حشرات زمین اند ، و صنفی از آنها مانند انسانند که بر آنها حساب و عقاب است )) .**(سفینة البحار) جلد اول صفحه 186 (ماده جن)***
با توجه به این روایت و مفهوم گسترده آن ، بسیاری از مشکلاتی که در روایات و داستانها در مورد جن گفته می شود ، حل خواهد شد .
مثلا در بعضی از روایات از امیر مؤمنان علی (علیه السلام ) می خوانیم که فرمود : لا تشرب الماء من ثلمة الاناء و لا من عروته فان الشیطان یقعد علی العروة و الثلمة : ((از قسمت شکسته ظرف و طرف دستگیره آن آب نخورید زیرا شیطان روی دستگیره ، و قسمت شکسته می نشیند)) .**کتاب (کافی) جلد 6 صفحه 385 کتاب الاشر بة باب الاوانی حدیث 5***
با توجه به اینکه ((شیطان )) از ((جن )) است ، و با توجه به اینکه جای شکسته ظرف ، و همچنین دسته آن محل اجتماع انواع میکربها است ، بعید به نظر نمی رسد که ((جن و شیطان )) به ((مفهوم عام )) اینگونه موجودات را نیز شامل شود هر چند معنی خاصی دارد که به موجودی است که دارای فهم و شعور و مسئولیت و تکلیف است .
و روایات در این زمینه فراوان است .**در جلد اول کتاب (اولین دانشگاه و آخرین پیامبر) حدود بیست و سه روایت در این زمینه جمع آوری شده است***
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 158@@@
پروردگارا ! در آن روز که جن و انس در دادگاه عدل تو حاضر می شوند و بدکاران همگی از کرده خود پشیمانند ما را در سایه لطفت قرار ده .
خداوندا ! دامنه ملک تو وسیع و گسترده است و معلومات و معرفت ما محدود ما را از لغزشها و خطاها و داوری به غیر حق مصون و محفوظ دار .
بار الها ! مقام پیامبرت آنقدر والا است که دعوت او را علاوه بر انسانها پریان نیز اجابت کردند ما را در زمره مؤمنان به دعوت او قرار ده .
آمین یا رب العالمین
@@تفسیر نمونه جلد 25 صفحه 159@@@