بسیارى از مضامین ادعیه و نماز ناظر به معرفت خداست. اگر محبت الهى در دل انسان پدیدار گردد او را به سوى خدا مى‌كشاند و در آن صورت، نیازى نیست كه انسان به اجبار و اكراه به عبادت او بپردازد، بلكه بعكس
( صفحه 130)
در صورت عدم موفقیت برانجام عبادت نگران خواهد بود. بنابراین، بندگان عاشق خدا با بدست آوردن فراغتى مختصر به فكر نماز، دعا و توجّه به خدا مى‌افتند. اما اگر غیر از این باشد بیجاست كه تصور كنیم همیشه با نماز و دعاى خود خدا را بندگى مى‌كنیم. و از این جهت، بنده شایسته اى هستیم. ما با این پندارها خود را گول مى‌زینم و گرنه چنانچه كسى واقعا دیگرى را دوست داشته باشد نمى‌خواهد لحظه اى از او جدا شود و دوست دارد كه پیوسته با او انس داشته باشد و خلوت كند، و اگر معشوق از او بخواهد كه كارى را انجام دهد براى خشنودى او دنبال آن كار مى‌رود ولى خودش دوست دارد كه همیشه با او باشد و از او جدا نگردد. حضرت امام حسین(علیه السلام) مى‌فرمایند:
«اِلهی اَمَرْتَ بِالرُّجُوعِ اِلِىَ الآثارِ...»(82)
پروردگارا، امر كردى كه براى شناسایى ات به آثار قدرت تو رجوع كنند.
با آنكه خداوند چنین امر فرموده، ولى خواسته قلبى بندگان عاشق او این است كه دایماً با او در حال راز و نیاز باشند. آنها حضور او را طالبند و از او در خواست توفیق مى‌نمایند، گرچه مجبورند به اسباب مادى توجه داشته باشند و در ظاهر، دلشان از یاد او منقطع گردد.
غیر ممكن است كه انسان خدا را دوست داشته باشد و او را بندگى كند ولى با او انس نگیرد. كسى كه علاقه ندارد ساعتى را به راز و نیاز و
( صفحه 131)
مناجات با خدا بگذراند چه محبّتى نسبت به خدا دارد؟ آیا مى‌توان گفت كه تمام حبّ و بغضهاى ما، جهاد، انفاق و سایر كارهاى دیگر ما براى خداست ولى او را دوست نداشته باشیم؟ هرگز، اگر اعمال ما براى خداست ممكن نیست كه او را نخواسته باشیم و كارى را مطلوبتر از نماز بدانیم. اولیاى خدا منتظر بودند تا چند دقیقه فرصتى بدست آورند و در گوشه اى با خدا راز و نیاز كنند؛ وقتى كارهاى اجتماعى و وظایف آنان انجام مى‌گرفت كنج خلوتى مى‌جستند تا با محبوب خود به نجوا بپردازند. آنان لبیك الهى را به درخواستها و مناجات خود مى‌شنوند و همین نیرویى مضاعف در آنان ایجاد مى‌كند و علاقه آنان را دو چندان مى‌سازد.
اِلهی كَمْ تَتَحَبَّبَ اِلَیْنا بِالنَّعَمِ وَ اَنْتَ عَنّا غَنِىٌّ وَ نَتَبَغَضُّ اِلَیْكَ بِالْمَعاصِىَ وِ اِنّا اِلَیْكَ مُحْتاجونَ!
( صفحه 132)
(4)
اَلْحَمْدُ لِلّهِ الَّذى لا یُهْتَكُ حِجابُهُ وَلا یُغْلَقُ بابُهُ وَ لا یُرَدُّ سائِلُهُ وَ لا یُخَیَّبُ امِلُهُ ؛
سپاس خداى را كه پرده اش دریده نمى‌گردد و در خانه اش بسته نمى‌شود و دست ردّ به سینه درخواست كننده اش نمى‌خورد و هر كه به او امید بندد نومید نمى‌گردد.